Liên đoàn Luật sư Việt Nam (VN) vừa phối hợp với Dự án JICA (do cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản tài trợ) tổ chức hội thảo “Đóng góp ý kiến, hoàn thiện Cuốn giải thích bộ quy tắc đạo đức và ứng xử nghề nghiệp luật sư VN” (Cuốn giải thích).
Có quy tắc 9 quy định những việc luật sư không được làm với khách hàng, trong đó quy tắc 9.2 quy định cấm luật sư gợi ý, đặt điều kiện để khách hàng tặng cho tài sản hoặc lợi ích khác cho luật sư hoặc cha, mẹ, vợ, chồng, con, anh, chị, em của luật sư.
Theo Cuốn giải thích, quy tắc này cấm luật sư có những hành vi vòi vĩnh, sách nhiễu như gợi ý, đặt điều kiện để trục lợi từ khách hàng dưới hình thức luật sư, người thân của luật sư nhận tặng cho tài sản, lợi ích khác từ khách hàng.
“Gợi ý” có thể được hiểu là dùng lời lẽ hoặc hành động ám chỉ để khách hàng hiểu rằng cần phải tặng cho tài sản, lợi ích khác cho luật sư, người thân của luật sư.
“Đặt điều kiện” là việc luật sư đưa ra cho khách hàng những điều kiện ví dụ tặng cho tài sản, lợi ích khác cho luật sư, người thân của luật sư, đổi lại khách hàng được luật sư thực hiện dịch vụ pháp lý nhanh hơn, đạt kết quả tốt hơn... khiến khách hàng khó lòng từ chối.
“Lợi ích khác” có thể là bất kỳ lợi ích nào có thể quy đổi thành giá trị vật chất, hoặc những lợi ích phi vật chất như việc làm, chức vụ, quan hệ tình cảm...
Nếu luật sư gợi ý, đặt điều kiện để được tặng cho tài sản, lợi ích khác từ khách hàng mà có gắn với công việc, dịch vụ pháp lý thì có thể cấu thành vi phạm điểm đ khoản 1 Điều 9 Luật Luật sư hoặc quy định về thỏa thuận thù lao, về ký kết hợp đồng dịch vụ pháp lý theo Luật Luật sư, theo bộ quy tắc.
Mặt khác, quy tắc 9.2 còn yêu cầu luật sư không được “gợi ý, đặt điều kiện để khách hàng tặng cho...”; kể cả khi việc “gợi ý, đặt điều kiện” đó không gắn với công việc, dịch vụ pháp lý của luật sư.
Mối quan hệ luật sư - khách hàng hình thành, phát triển dựa trên lòng tin của khách hàng đối với luật sư nên ít nhiều luật sư có ưu thế, ảnh hưởng đối với khách hàng. Hoàn toàn có khả năng khách hàng vì cả nể hoặc vì áp lực từ tác động của luật sư đang giải quyết công việc của mình mà tặng cho tài sản, lợi ích khác cho luật sư, người thân của luật sư.
Cạnh đó, quy tắc 9.2 nhằm ngăn ngừa luật sư lạm dụng vị thế, ảnh hưởng của mình trong mối quan hệ luật sư - khách hàng để hưởng lợi không chính đáng. Quy tắc 9.2 thể hiện sự xung đột về lợi ích trong quan hệ luật sư - khách hàng, đó là xung đột giữa một bên là bổn phận, nghĩa vụ của luật sư với khách hàng, còn bên kia là quyền lợi của luật sư (bao gồm người thân của luật sư).
Tất nhiên, quy tắc 9.2 không được đặt ra để cấm đoán các hình thức quà tặng từ khách hàng có tính chất xã giao, truyền thống thông thường (ví dụ quà tặng trong các dịp lễ, Tết...), nhưng luật sư cần thận trọng, tránh việc gợi ý, đặt điều kiện để không ảnh hưởng đến uy tín của luật sư, nghề luật sư.
Thận trọng trong mối quan hệ tình cảm nam nữ với khách hàng
Quy tắc 9.9 đặt ra yêu cầu ngăn ngừa luật sư lợi dụng nghề nghiệp để quan hệ tình cảm nam nữ; hay nói cách khác là quan hệ tình dục với khách hàng, từ góc độ giải quyết xung đột lợi ích.
Tương tự như phần giải thích về quy tắc 9.2, vị thế và ảnh hưởng của luật sư trong mối quan hệ luật sư – khách hàng, nhất là khi khách hàng đang gặp rắc rồi, vướng mắc pháp lý ít nhiều có tác động dẫn đến quan hệ cá nhân. Trong đó, có quan hệ tình cảm nam nữ giữa khách hàng và luật sư.
Ở đây phát sinh xung đột lợi ích là giữa một bên là bổn phận, nghĩa vụ của luật sư với khách hàng, còn bên kia là lợi ích “phi vật chất” bằng quan hệ hệ tình cảm nam nữ với khách hàng.
Một khía cạnh khác của yếu tố xung đột lợi ích đó là luật sư cũng có thể bị chi phối bởi những tác động tiêu cực từ chính mối quan hệ tình cảm nam nữ làm ảnh hưởng đến tính độc lập về chuyên môn, nghiệp vụ, khả năng bảo vệ tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp của khách hàng.
"Quy tắc 9.9 không cấm luật sư cung cấp dịch vụ pháp lý cho người mà luật sư đã có quan hệ tình cảm nam nữ từ trước, cũng không cấm việc một luật sư phát triển mối quan hệ tình cảm nam nữ chính đáng với khách hàng mà luật sư đã từng cung cấp dịch vụ pháp lý. Ở đây, quy tắc 9.9 lưu ý luật sư cần thận trọng trong mối quan hệ cá nhân với khách hàng để tránh làm ảnh hưởng đến quyền lợi của khách hàng và phẩm giá nghề nghiệp luật sư", cuốn giải thích nêu.
