Tổng thống Mỹ Donald Trump đã dành những ngày cuối năm cho những vấn đề đối ngoại lớn - những vấn đề liên quan sinh mạng hàng nghìn người và cũng là những quyết định sẽ định hình sức ảnh hưởng của ông vượt xa biên giới Mỹ, theo đài CNN.
Dinh thự Mar-a-Lago của Tổng thống Trump ở Florida đã trở thành một trung tâm ngoại giao toàn cầu, với các cuộc đàm phán then chốt với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky vào ngày 28-12, tiếp theo là cuộc gặp với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu vào ngày 29-12.
Hai cuộc gặp này đánh dấu những nỗ lực quan trọng của ông Trump nhằm củng cố thành tích của mình như một nhà kiến tạo hòa bình toàn cầu.
Kỳ vọng vào thỏa thuận hoà bình Ukraine
Tổng thống Trump rời cuộc gặp với Tổng thống Zelensky tại Florida về bản kế hoạch hòa bình sửa đổi gồm 20 điểm với tâm thế lạc quan, cho rằng “chúng tôi đã đạt được rất nhiều tiến triển trong việc chấm dứt cuộc chiến đó”.
“Tôi thực sự nghĩ rằng chúng tôi đang tiến rất gần, có thể là rất, rất gần” - ông Trump nói thêm.
Tuy nhiên, sau cuộc gặp - trong đó có một cuộc gọi với các lãnh đạo châu Âu, ông Trump cũng tỏ ra thận trọng.
“Có thể chỉ một điểm mà bạn không nghĩ tới lại là điểm lớn, đủ để làm mọi thứ sụp đổ. Phải nói thẳng là đây là một cuộc đàm phán cực kỳ khó khăn” - tổng thống Mỹ nói.
Các nhà lãnh đạo đang cùng tìm lời giải cho bài toán dai dẳng của cuộc xung đột: liệu có tồn tại một công thức mà Ukraine có thể chấp nhận, đồng thời Nga cũng chấp thuận hay không.
Trong những tuần gần đây, các nhà đàm phán Mỹ đã gây sức ép để Ukraine giảm bớt sự phản đối trước các yêu cầu của Nga, trong đó có việc Kiev phải nhượng lại những khu vực công nghiệp then chốt ở vùng Donbass.
Washington đã gợi ý việc thành lập một khu kinh tế tự do tại khu vực này. Ông Zelensky thời gian qua cũng đã điều chỉnh lập trường, phát tín hiệu sẵn sàng thỏa hiệp, nhưng đổi lại ông yêu cầu các bảo đảm an ninh nghiêm ngặt từ phương Tây, điều mà Moscow phản đối.
Sau hội nghị thượng đỉnh với ông Trump, lãnh đạo Ukraine cho biết phiên bản mới nhất của kế hoạch hòa bình đề xuất Mỹ bảo đảm an ninh cho đất Ukraine trong 15 năm. Trong loạt tin nhắn thoại gửi cho các nhà báo, ông Zelensky nói rằng ông đã đề nghị ông Trump cân nhắc kéo dài thời hạn này lên “30, 40, 50 năm”.
“Tổng thống Trump nói rằng ông ấy sẽ suy nghĩ về điều đó” - ông Zelensky nói thêm.
Tuy nhiên, một điểm nghẽn then chốt là Nga từ chối xem xét sự hiện diện của quân đội nước ngoài trên lãnh thổ Ukraine - điều mà Kiev và các nước châu Âu coi là yếu tố bắt buộc để các bảo đảm an ninh có tính khả tín.
Nỗ lực của ông Trump diễn ra trong bối cảnh tình hình giao tranh vẫn leo thang nghiêm trọng. Ukraine cuối tuần qua cáo buộc Nga không kích quy mô lớn vào thủ đô Kiev.
Mới đây, Nga nói rằng Ukraine đã phóng 91 máy bay không người lái (UAV) vào dinh thự riêng của Tổng thống Nga Vladimir Putin. Moscow cảnh báo lập trường đàm phán của Nga về Ukraine “sẽ được xem xét lại đối với toàn bộ một loạt thỏa thuận và giải pháp đạt được ở giai đoạn trước”.
Canh bạc lớn ở Gaza
Ông Trump tiếp ông Netanyahu tại Florida trong bối cảnh Washington ngày càng mất kiên nhẫn và muốn thúc đẩy giai đoạn 2 thỏa thuận ngừng bắn ở Dải Gaza, vốn đã chấm dứt giao tranh quy mô lớn giữa Hamas và Israel hồi tháng 10.
Các bước tiếp theo bao gồm việc thành lập “Hội đồng Hòa bình” do ông Trump đứng đầu, nhằm giám sát công cuộc tái thiết Gaza sau cuộc chiến tàn khốc bùng phát vào ngày 7-10-2023.
Tuy nhiên, cho đến nay hầu như chưa có tiến triển rõ rệt trong việc triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình quốc tế, yếu tố cần thiết để thực hiện một nội dung then chốt khác của thỏa thuận hòa bình là giải giáp Hamas.
Tình hình mang tính khẩn cấp cao độ khi hàng trăm nghìn dân thường Palestine bị phá hủy nhà cửa đang phải sống trong điều kiện vô cùng tồi tệ giữa thời tiết lạnh giá và mưa lớn, nhiều người trú trong các lều tạm liên tục bị nước lũ cuốn trôi.
Thỏa thuận ngừng bắn hiện vẫn được duy trì, nhưng ngày càng mong manh trước các cuộc đụng độ lẻ tẻ giữa Hamas và lực lượng Israel. Nếu không đạt được những bước tiến thực chất, thỏa thuận này có thể sụp đổ vì chính những mâu thuẫn nội tại và các điều kiện chưa được đáp ứng.
Nhiều nguồn tin từ Trung Đông cho biết đội ngũ đàm phán của ông Trump - trong đó có con rể tổng thống là ông Jared Kushner - cùng các đồng minh của Mỹ tại vùng Vịnh đang ngày càng thất vọng trước việc ông Netanyahu trì hoãn thực thi giai đoạn tiếp theo của thỏa thuận ngừng bắn.
Chuỗi hoạt động của ông Trump và năm bầu cử giữa nhiệm kỳ
Diễn biến ông Trump tăng cường tập trung vào Gaza và Ukraine đến sau khi ông để lại dấu ấn trong mùa lễ cuối năm bằng cách ra lệnh cho quân đội Mỹ tiến hành các hành động quân sự tại Trung Đông, châu Phi và Tây Bán cầu.
Vào ngày Giáng sinh, ông Trump thông báo rằng lực lượng Mỹ đã tấn công các phần tử Tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) ở tây bắc Nigeria. Cùng lúc đó, một hạm đội hải quân Mỹ tuần tra vùng biển ngoài khơi Venezuela để hỗ trợ lệnh phong tỏa các tàu chở dầu bị trừng phạt.
Vài ngày trước Giáng sinh, Mỹ cũng đã không kích các mục tiêu của IS tại Syria sau một vụ tấn công khiến 2 binh sĩ Mỹ và 1 phiên dịch viên dân sự thiệt mạng.
Chuỗi hoạt động quân sự này và các cuộc gặp ngoại giao ở trên diễn ra trước thềm một năm bầu cử giữa nhiệm kỳ then chốt.
Từ tháng 11, ông Trump đã chỉ đạo Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth chuẩn bị các kế hoạch tấn công IS ở Nigeria, đồng thời cảnh báo rằng ông sẽ hành động “bằng hỏa lực áp đảo” để bảo vệ người Kitô giáo.
Tình hình tại Nigeria rất phức tạp, và các nhà phân tích cho rằng có bằng chứng cho thấy cộng đồng Kitô giáo đã trở thành mục tiêu tấn công của các nhóm Hồi giáo cực đoan. Tuy nhiên, nhiều người Hồi giáo Nigeria cũng bị nhắm tới trong bối cảnh an ninh rối ren.
Các hành động quân sự của Mỹ chắc chắn sẽ được lòng bộ phận cử tri Tin Lành bảo thủ trong đảng Cộng hòa, trong bối cảnh liên minh chính trị của ông Trump đang xuất hiện những chia rẽ.
Tuy vậy, giống như các hành động của Mỹ tại Venezuela, giới quan sát cho rằng chính quyền ông Trump vẫn chưa đưa ra được một cơ sở biện minh rõ ràng cho các hành động quân sự này, cũng như chưa có các cuộc họp báo công khai chi tiết về việc chính xác những ai đang là mục tiêu tại Nigeria.
Ngoài ra, việc Tổng thống Trump tiếp tục tập trung vào những canh bạc lớn ở nước ngoài có thể khiến nhiều cử tri của ông - những người đề cao khẩu hiệu “Nước Mỹ trước tiên” - cảm thấy mâu thuẫn.
