Ngày 5-9, quốc hội Thái Lan sẽ họp phiên đặc biệt để bầu thủ tướng mới, theo thông báo của Chủ tịch Hạ viện Thái Lan Wan Muhamad Noor Matha.
Diễn biến này sẽ làm sáng tỏ tương lai chính trị của Thái Lan sau khi Tòa án Hiến pháp phế truất bà Paetongtarn Shinawatra khỏi chức thủ tướng liên quan đoạn ghi âm cuộc trò chuyện giữa bà và Chủ tịch Thượng viện Campuchia Hun Sen.
Liên minh Bhumjaithai - Nhân dân
Trước thềm cuộc bầu cử thủ tướng, các cuộc đàm phán chính trị sau hậu trường về việc thành lập một chính phủ mới đã được đẩy mạnh. Đảng đối lập Nhân dân (đảng giữ nhiều ghế nhất trong Hạ viện) được cho là đang có lợi thế quyết định.
Sau nhiều ngày cân nhắc, ngày 3-9, đảng Nhân dân quyết định ủng hộ đảng Bhumjaithai (đảng đứng thứ ba trong quốc hội) trở thành đảng chủ chốt trong việc thành lập chính phủ mới, theo tờ Nation.
Lãnh đạo đảng Nhân dân - ông Natthaphong Ruengpanyawut nói với báo giới rằng 143 nghị sĩ của đảng này đã “đồng ý ủng hộ” lãnh đạo đảng Bhumjaithai - ông Anutin Charnvirakul làm thủ tướng tiếp theo.
Hai đảng cũng công bố một thỏa thuận, nhất trí rằng thủ tướng mới chỉ nên tại vị trong thời gian ngắn để giải quyết những vấn đề cấp bách, khởi động một cuộc trưng cầu dân ý nhằm mở đường cho bản hiến pháp mới, rồi sau đó giải tán Hạ viện.
Thỏa thuận nêu rõ rằng đảng Nhân dân sẽ không tham gia chính phủ và sẽ giữ vai trò đối lập để giám sát toàn diện chính phủ mới. Sẽ không có thành viên nào của đảng tham gia giữ chức bộ trưởng trong nội các mới.
Lãnh đạo đảng Bhumjaithai - ông Anutin Charnvirakul cho biết ông có đủ số phiếu để trở thành thủ tướng tiếp theo. Theo ông Anutin, ngoài 143 nghị sĩ từ đảng Nhân dân, còn có 146 nghị sĩ từ các đảng khác cam kết ủng hộ ông.
Hai ứng viên hàng đầu cho vị trí thủ tướng Thái Lan kế nhiệm bà Paetongtarn là nghị sĩ Anutin Charnvirakul (lãnh đạo đảng Bhumjaithai) và cựu Bộ trưởng Tư pháp Chaikasem Nitisiri (đảng Pheu Thai).
Pheu Thai tìm cách lật ngược tình thế
Về phía đảng cầm quyền Pheu Thai, sau khi không thể thuyết phục được đảng Nhân dân lập liên minh, Pheu Thai ngày 4-9 cho biết sẽ đề cử cựu Bộ trưởng Tư pháp Chaikasem Nitisiri làm ứng cử viên thủ tướng khi Hạ viện họp vào ngày 5-9, theo tờ Bangkok Post.
Dù vậy, trước đó, quyền Thủ tướng Thái Lan Phumtham Wechayachai ngày 3-9 đã đệ trình lên hoàng gia kiến nghị giải tán quốc hội.
Ông Phumtham cho rằng hệ thống đã trở nên “lệch lạc và không vận hành đúng như đáng lẽ phải có”, viện dẫn tình trạng bế tắc chính trị đang đe dọa suy giảm niềm tin kinh tế.
Quyền thủ tướng Thái Lan khẳng định tình trạng này không chỉ gây bất ổn chính trị mà còn trực tiếp tác động đến niềm tin kinh tế của đất nước. Ông cảnh báo rằng nếu niềm tin không sớm được khôi phục, những vấn đề kinh tế vốn có của Thái Lan sẽ càng trầm trọng hơn.
Tuy nhiên, theo tờ Bangkok Post, kiến nghị giải tán quốc hội đã bị Hội đồng Cơ mật - cơ quan có trách nhiệm thẩm định văn bản hoàng gia và đưa ra ý kiến tư vấn cho Nhà vua - trả lại với lý do không tuân thủ thủ tục đã được thiết lập để xin chuẩn tấu.
Hội đồng Cơ mật cũng lưu ý vấn đề này còn nhiều tranh cãi pháp lý, đặc biệt khi Tổng thư ký Hội đồng Nhà nước - ông Pakorn Nilprapunt trước đó đã khuyến nghị rằng một chính phủ lâm thời không có thẩm quyền đề xuất sắc lệnh như vậy.
Ông Phumtham sau đó từ chối bình luận về các diễn biến này.
Ngày 4-9, đảng Nhân dân đã yêu cầu Pheu Thai và quyền Thủ tướng Phumtham làm rõ liệu đảng này có dự định đệ trình kiến nghị tiếp theo giải tán quốc hội hay không. Đảng Nhân dân nói rằng nếu có, việc bỏ phiếu bầu thủ tướng nên được hoãn lại cho đến khi thủ tục hoàn tất, dù bằng cách này hay cách khác.
“Đảng Pheu Thai đang tự mâu thuẫn. Một mặt, có thông tin cho rằng họ đang chuẩn bị đề cử một ứng cử viên thủ tướng, nhưng mặt khác, lại có tin đồn rằng họ vẫn đang tiến hành kế hoạch giải tán quốc hội” - ông Rueangpanyawut viết trên mạng xã hội X.
Chuyện gì tiếp theo?
Theo đài Thai PBS, phiên họp đặc biệt của Hạ viện Thái Lan ngày 5-9 sẽ có sự tham gia của 492 nghị sĩ. Trong phiên họp, các ứng cử viên thủ tướng sẽ được đề cử từ danh sách chính thức của các đảng đã nộp trước cuộc tổng tuyển cử năm 2023. Mỗi ứng viên phải được ít nhất 50 nghị sĩ giới thiệu.
Cuộc bỏ phiếu sẽ diễn ra công khai, các nghị sĩ sẽ lần lượt được gọi theo thứ tự chữ cái để công khai lựa chọn tán thành, phản đối hoặc bỏ phiếu trắng. Để chiến thắng, một ứng viên phải giành được hơn một nửa số phiếu, tức ít nhất 247 phiếu.
Khi Hạ viện chọn được một ứng viên, Chủ tịch Hạ viện Wan Muhamad Noor Matha sẽ trình tên ứng viên đó lên Nhà vua để ban hành Sắc lệnh bổ nhiệm của Hoàng gia.
Phiên họp dự kiến sẽ có hai ứng viên, gồm ông Anutin của đảng Bhumjaithai và ông Chaikasem của Pheu Thai.
Với sự hậu thuẫn của 143 nghị sĩ đảng Nhân dân và liên minh 146 nghị sĩ, ông Anutin được dự đoán sẽ trở thành thủ tướng thứ 32 của Thái Lan.
Trong khi đó, ông Chaikasem dự kiến nhận được sự ủng hộ của 196 nghị sĩ từ Pheu Thai và các đồng minh.
Bà Paetongtarn gửi đơn lên tòa án hiến pháp để hủy bỏ phán quyết
Đài Thai PBS ngày 3-9 đưa tin rằng nhóm luật sư của bà Paetongtarn đã nộp đơn kiến nghị lên Tòa án Hiến pháp Thái Lan, yêu cầu hủy bỏ phán quyết phế truất bà với lý do quá trình xét xử là trái pháp luật.
Nhóm luật sư cho biết ông Sarawut Songsivilai đã được hoàng gia bổ nhiệm làm thẩm phán Tòa án Hiến pháp vào ngày 29-8, thay cho ông Punya Udchachon, người đã kết thúc nhiệm kỳ 9 năm.
Việc bổ nhiệm này có hiệu lực cùng ngày với thời điểm phán quyết của bà Paetongtarn được công bố.
Nhóm luật sư lập luận rằng, ngay trong ngày đó, ông Punya vẫn tham gia vào vụ việc của bà Paetongtarn, làm dấy lên lo ngại pháp lý về tính hợp lệ của quá trình xét xử và phán quyết, đồng thời cho rằng sự tham gia của một thẩm phán đã hết nhiệm kỳ có thể khiến quá trình này trở thành bất hợp pháp.
Các luật sư đề nghị tòa hủy bỏ phán quyết và xét xử lại vụ việc, viện dẫn tiền lệ: vào tháng 3-2024, Tòa án Hiến pháp từng hủy bỏ quá trình xét xử và mở lại phiên thảo luận sau khi có sắc lệnh hoàng gia bổ nhiệm các thành viên mới của tòa.
Theo nhóm luật sư của bà Paetongtarn, tiền lệ này đủ cơ sở để yêu cầu xem xét lại vụ việc theo đúng thủ tục hiến định.
