Đã gần một tháng kể từ khi Tổng thống Ukraine - ông Volodymyr Zelensky buộc phải cách chức cánh tay phải của ông là Chánh Văn phòng Tổng thống Andriy Yermak.
Chỉ đứng sau tổng thống, ông Yermak trong nhiều năm qua đã tập trung trong tay quyền lực chưa từng có, có tiếng nói quyết định trong việc ai sẽ trở thành thủ tướng và tổng công tố viên của đất nước, đồng thời dẫn đầu phái đoàn Ukraine trong các cuộc đàm phán hòa bình do Mỹ dẫn dắt.
Theo một nguồn tin trong Văn phòng Tổng thống, phát biểu với điều kiện giấu tên, Tổng thống Zelensky đến nay vẫn chưa trao lại những quyền hạn này cho bất kỳ ai khác.
“Trước đây, ông Yermak phụ trách soạn thảo các bản dự thảo (kế hoạch hòa bình), còn tổng thống sẽ phê duyệt. Nhưng giờ đây, tổng thống trực tiếp tham gia sâu hơn, dành nhiều thời gian hơn cho các cuộc (đàm phán hòa bình) với nhóm thương lượng và làm việc với các đối tác” - nguồn tin nói với tờ Kyiv Independent.
“Vì vậy, tổng thống có ít thời gian hơn cho các vấn đề đối nội” - nguồn tin cho biết thêm.
Bất chấp những cam kết cải tổ lại Văn phòng của mình, Tổng thống Zelensky vẫn chưa thực hiện bất kỳ thay đổi nào đối với hệ thống mà ông Yermak đã xây dựng suốt nhiều năm.
“Việc suốt gần một tháng qua không có người đứng đầu Văn phòng Tổng thống cho thấy trên thực tế chính Tổng thống Zelensky đang trực tiếp điều hành văn phòng này” - chuyên gia chính trị Volodymyr Fesenko nhận định.
Cuộc sống không còn ông Yermak
Việc loại bỏ ông Yermak đã giúp hạ nhiệt căng thẳng trong người dân cũng như trong các tầng quyền lực cao nhất ở Ukraine.
Sau khi vị chánh văn phòng bị cách chức, những đồng minh cũ của Tổng thống Zelensky - những người từng bị ông Yermak gạt khỏi quyền lực - bắt đầu lên tiếng chỉ trích ông, trong khi những người được ông nâng đỡ lại không đứng ra bảo vệ ông.
“Trước đây, hình ảnh một Văn phòng Tổng thống toàn quyền lực do ông Yermak đứng đầu khiến các nghị sĩ quốc hội phải dè chừng” - một nghị sĩ thuộc đảng của ông Zelensky nói với Kyiv Independent với điều kiện giấu tên.
Ông Yaroslav Yurchyshyn, nghị sĩ của đảng đối lập Holos, cho rằng cục diện chính trị hiện không còn bị độc quyền như trước.
Theo các nghị sĩ, vẫn còn quá sớm để nói rằng chính phủ hay quốc hội có thể hoạt động độc lập, bởi ông Zelensky vẫn nắm quyền kiểm soát chặt chẽ. Đảng của Tổng thống Zelensky đang chiếm đa số trong quốc hội, và các bộ trưởng trong nội các cũng cùng một chiến tuyến với ông.
“Chúng tôi chỉ có thể nói rằng mức độ lệ thuộc vào Văn phòng Tổng thống không còn toàn diện như thời ông Yermak” - nghị sĩ Yurchyshyn nói.
Ảnh hưởng của ông Yermak trong bộ máy chính quyền Ukraine và quyền kiểm soát của ông đối với các quyết định nhân sự đã dồn Tổng thống Zelensky vào thế khó, tạo ra cảm giác rằng toàn bộ hệ thống có thể sụp đổ nếu thiếu vắng vị chánh văn phòng luôn hiện diện khắp nơi.
Sau khi ông Yermak bị cách chức, những thay đổi về nhân sự diễn ra không nhiều. Một số trợ lý và cố vấn của ông được điều chuyển sang các vị trí khác trong Văn phòng Tổng thống. Các bộ trưởng Năng lượng và Tư pháp vẫn chưa được bổ nhiệm, sau khi những người tiền nhiệm bị sa thải vì liên quan bê bối tham nhũng. Dự kiến thời gian tới cũng sẽ có thêm các quyết định bổ nhiệm ở cấp chính quyền địa phương.
Phó của ông Yermak là ông Oleh Tatarov - quan chức gây tranh cãi nhất trong Văn phòng Tổng thống - vẫn tiếp tục làm việc.
“Ông Tatarov hiểu rõ bối cảnh chính trị đang thay đổi và những rủi ro tiềm tàng đối với bản thân. Ông ta có thể tự rời đi, nhưng sẽ là với sự chấp thuận của tổng thống và bằng cách đề xuất một phương án thay thế nào đó” - chuyên gia Fesenko nói.
Ông Fesenko cũng không loại trừ khả năng ông Tatarov, người từng phụ trách lĩnh vực thực thi pháp luật, có thể gia nhập tình báo quân sự Ukraine.
Lấp đầy khoảng trống
Khi được hỏi về người kế nhiệm ông Yermak, Tổng thống Zelensky đã hạ thấp tầm quan trọng của vị trí cần bổ nhiệm, cho rằng hiện nay “cuộc chiến quan trọng hơn rất nhiều” so với một sự thay đổi nhân sự.
Theo một nguồn tin, ông Zelensky vẫn đang cân nhắc hình thức hoạt động trong tương lai của Văn phòng Tổng thống. Một khả năng được tính đến là thu hẹp chức năng, chỉ tập trung vào các “nhiệm vụ kỹ thuật”.
“Tôi nghĩ hình thức hoạt động trong tương lai của văn phòng sẽ phụ thuộc vào kết quả các cuộc đàm phán với Mỹ, cũng như chiến lược chính trị tiếp theo” - nguồn tin này cho biết.
Ông Zelensky đã nêu tên 5 ứng viên khi tiếp tục tìm kiếm người thay thế ông Yermak.
Các ứng viên được tổng thống nhắc tới gồm: ông Denys Shmyhal, Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine và trước đây là Thủ tướng tại vị lâu nhất của nước này; Bộ trưởng Chuyển đổi số Mykhailo Fedorov; ông Kyrylo Budanov, Cục trưởng Tình báo Quân đội; Đại tá Pavlo Palisa, Phó Chánh Văn phòng Tổng thống; và ông Sergiy Kyslytsya, Thứ trưởng Ngoại giao kiêm một trong những nhà đàm phán hòa bình chủ chốt của Ukraine.
Một nguồn tin trong Văn phòng Tổng thống nói với Kyiv Independent rằng ông Zelensky vẫn chưa quyết định liệu chánh văn phòng mới sẽ tập trung nhiều hơn vào các vấn đề quân sự hay vào các vấn đề đối nội.
Ông Mykola Kniazhytskyi, nghị sĩ thuộc đảng đối lập Đoàn kết châu Âu, cho rằng chính ông Zelensky đã trao cho ông Yermak mức độ ảnh hưởng như vậy, và giờ đây mọi thứ phụ thuộc vào việc tổng thống muốn tiếp tục duy trì một người có quyền lực lớn đến mức đó hay thay đổi cách tiếp cận của mình.
Một nghị sĩ thuộc đảng cầm quyền, yêu cầu giấu tên, lập luận rằng dù ông Zelensky gặp khó khăn trong việc tìm người thay thế ông Yermak, điều đó không phải vì thiếu những nhân sự đủ năng lực để xử lý các lĩnh vực trước đây do ông Yermak phụ trách.
“Vấn đề là tổng thống tin ai được như đã từng tin ông Yermak? Tôi không thấy ai như vậy” - nghị sĩ này nói.
Tại các cuộc thoả thuận Ukraine – Mỹ ở Berlin hồi đầu tháng, ông Rustam Umerov, Thư ký Hội đồng An ninh và Quốc phòng Quốc gia, đã dẫn đầu phái đoàn Ukraine thay cho ông Yermak. Dẫu vậy, bản thân ông Zelensky vẫn tham gia cuộc gặp kéo dài hai ngày với Đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff và con rể của Tổng thống Donald Trump là ông Jared Kushner.
“Ông Zelensky đã ủy quyền cho ông Yermak, ông ấy là cái tôi thứ hai của tổng thống trong toàn bộ các cuộc đàm phán này. Nhưng giờ đây, ông Zelensky phải tự làm điều đó. Đây là dấu hiệu cho thấy tổng thống (vẫn) chưa tin tưởng bất kỳ nhà đàm phán nào nhiều như đã từng tin Yermak” - theo vị nghị sĩ.
