Những ngày gần đây, nhiều khu vực tại TP.HCM xuất hiện sương mù dày đặc. Theo phân tích từ ứng dụng Meteo Việt thuộc Đài Khí tượng Thủy văn Nam Bộ, hiện tượng này có nguyên nhân chính đến từ độ ẩm không khí tăng cao kèm bụi mịn.
Nguy cơ viêm kết mạc, viêm đường hô hấp
Bệnh nhân NTH (51 tuổi) nhập Bệnh viện (BV) Tai Mũi Họng TP.HCM trong tình trạng ho kéo dài, đau rát họng, nghẹt mũi và mệt mỏi do viêm đường hô hấp trên.
Trước đó, người bệnh có tiền sử thường xuyên tiếp xúc với môi trường ô nhiễm và thay đổi thời tiết thất thường nhưng chủ quan tự điều trị tại nhà. Khi các triệu chứng ngày càng nặng kèm sốt nhẹ và khó thở, bệnh nhân mới đến BV thăm khám.
Các bác sĩ xác định bệnh nhân bị viêm đường hô hấp, cần điều trị nội trú để kiểm soát viêm và phòng ngừa biến chứng. Quá trình điều trị, bệnh nhân được dùng thuốc phù hợp, theo dõi sát tình trạng hô hấp và hướng dẫn nghỉ ngơi, dinh dưỡng hợp lý. Sau vài ngày điều trị tích cực, sức khỏe bệnh nhân cải thiện, các triệu chứng giảm dần.
Tại BV Đại học Y Dược TP.HCM – cơ sở 3, bệnh nhân NTV (34 tuổi) đến khám trong tình trạng mắt đỏ, ngứa, cộm rát và chảy nước mắt liên tục. Khai thác bệnh sử cho thấy bệnh nhân thường xuyên tiếp xúc với khói bụi, môi trường ô nhiễm và có thói quen dụi mắt.
Qua thăm khám, bác sĩ (BS) chẩn đoán bệnh nhân bị kích ứng mắt kèm viêm kết mạc. Bệnh nhân được chỉ định điều trị bằng thuốc nhỏ mắt phù hợp, kết hợp vệ sinh mắt đúng cách và tránh tiếp xúc các yếu tố gây kích thích.
BS cũng khuyến cáo bệnh nhân hạn chế dụi mắt, đeo kính bảo vệ khi ra ngoài, nghỉ ngơi hợp lý cho mắt và tái khám theo hẹn.
Bụi mịn xâm nhập mô mắt, nguy cơ ảnh hưởng thị lực
ThS.BS Lê Ngô Minh Như, Phòng khám Ngũ Quan (Tai Mũi Họng – Mắt), BV Đại học Y Dược TP.HCM – cơ sở 3, cho biết bụi mịn (Particulate Matter – PM) là các hạt vô cơ hoặc hữu cơ bay lơ lửng trong không khí, có nguồn gốc chủ yếu từ khí thải phương tiện giao thông và quá trình đốt cháy nhiên liệu trong công nghiệp.
Bụi mịn có kích thước rất nhỏ, dễ dàng xâm nhập vào cơ thể, có thể bám trực tiếp lên bề mặt nhãn cầu mỗi khi chúng ta tiếp xúc với môi trường ô nhiễm. Nếu tiếp xúc hằng ngày, bụi mịn không chỉ gây kích ứng bề mặt mắt mà còn có thể xâm nhập sâu vào các mô mắt, từ đó gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe thị lực.
Việc tiếp xúc thường xuyên với bụi mịn có thể làm gia tăng nhiều bệnh lý về mắt. Phổ biến nhất là tình trạng kích ứng và đỏ mắt do bụi gây khô mắt, kích thích niêm mạc, khiến mắt đỏ và chảy nước mắt liên tục. Bụi mịn còn có thể mang theo vi khuẩn và các chất gây dị ứng, làm tăng nguy cơ viêm kết mạc với biểu hiện sưng, ngứa và khó chịu.
Ngoài ra, tiếp xúc lâu dài với môi trường nhiều bụi mịn có thể làm suy giảm khả năng tiết nước mắt, dẫn đến khô mắt mạn tính, khiến mắt dễ bị tổn thương. Một số hạt bụi mịn sắc cạnh còn có nguy cơ gây trầy xước giác mạc, ảnh hưởng đến thị lực nếu không được xử lý kịp thời. Cạnh đó, bụi mịn có thể làm tắc nghẽn tuyến nhờn ở mí mắt, làm tăng nguy cơ viêm bờ mi và viêm giác mạc.
“Đối với những người thường xuyên phải đi lại ngoài đường hoặc làm việc ngoài trời, cần chủ động bảo vệ mắt bằng cách đeo kính bảo hộ hoặc kính râm để hạn chế bụi mịn và tác động của ánh nắng. Việc sử dụng nước muối sinh lý hoặc nước mắt nhân tạo để vệ sinh mắt thường xuyên giúp loại bỏ bụi bẩn và giữ ẩm cho mắt.
Người dân cần tránh dụi mắt khi có bụi vì có thể làm trầy xước giác mạc và tăng nguy cơ nhiễm trùng. Nên đội mũ rộng vành, đeo khẩu trang chống bụi mịn và duy trì chế độ ăn giàu vitamin A, C, E cùng omega-3 sẽ góp phần tăng cường sức khỏe cho mắt” - BS Như khuyến cáo.
Tăng nguy cơ ung thư tai mũi họng
PGS.TS.BS Lê Trần Quang Minh, Giám đốc BV Tai Mũi Họng TP.HCM, cho biết các bệnh lý tai mũi họng hiện có xu hướng tăng rõ rệt. Trung bình mỗi ngày BV tiếp nhận hơn 1.200 lượt bệnh nhân đến khám và điều trị. Một trong những nguyên nhân chính là tình trạng ô nhiễm không khí ngày càng nghiêm trọng, đặc biệt là sự gia tăng của bụi mịn trong môi trường sống.
BS Minh phân tích, các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn và virus thường bám vào các hạt bụi mịn. Khi con người hít phải không khí ô nhiễm, những hạt bụi này sẽ xâm nhập vào cơ thể qua đường thở, trước hết tấn công vùng tai mũi họng, sau đó có thể lan xuống phổi và gây ra các bệnh lý nặng hơn nếu không được kiểm soát kịp thời.
Đáng lưu ý, bụi mịn trong không khí còn có thể chứa kim loại nặng. Việc tiếp xúc kéo dài với loại bụi này không chỉ gây ra các bệnh lý thường gặp như viêm mũi xoang, viêm họng, viêm tai giữa hay các bệnh phổi, mà còn làm tăng nguy cơ mắc ung thư tai mũi họng và ung thư đường hô hấp.
"Trước tác động ngày càng rõ rệt của biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường, cộng đồng cần chú trọng xây dựng môi trường sống xanh – sạch, duy trì thói quen đeo khẩu trang khi đến nơi đông người hoặc khu vực có mức độ ô nhiễm cao. Bên cạnh đó, việc nâng cao sức đề kháng thông qua chế độ sinh hoạt, dinh dưỡng hợp lý cũng đóng vai trò quan trọng trong giảm nguy cơ mắc các bệnh lý đường hô hấp" - BS Minh khuyến cáo.
TS Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Viện Kinh tế tài nguyên và môi trường TP.HCM, cho biết về mặt tổng thể, TP.HCM có ô nhiễm môi trường không khí, song chưa đến mức vượt ngưỡng báo động.
Thống kê cho thấy, trong một năm chỉ có khoảng 12 ngày nồng độ bụi mịn PM2.5 vượt ngưỡng. Điều này thường xảy ra vào những ngày nắng nóng gay gắt (38–39°C), khi độ ẩm không khí giảm mạnh, kết hợp với mật độ giao thông cao.
“Khi xe cộ di chuyển nhiều, đặc biệt tại các tuyến đường kẹt xe kéo dài, bụi từ mặt đường và khí thải phương tiện dễ phát tán, làm tăng nồng độ PM2.5 cục bộ, nhất là tại khu vực trung tâm hoặc các khu đang xây dựng như huyện Bình Chánh (cũ)” – ông Thuận nói.
Theo ông Thuận, khí metan (CH₄) mới là yếu tố đáng lo ngại hơn cả, bởi tác động gây hại mạnh gấp 7–8 lần CO₂. Trong bối cảnh hiện nay, biện pháp bảo vệ sức khỏe thiết thực nhất đối với người dân là đeo khẩu trang đạt chuẩn khi ra đường, ưu tiên khẩu trang N95 hoặc khẩu trang y tế đạt chất lượng, tránh sử dụng khẩu trang không rõ nguồn gốc.
Cạnh đó, TP cần tiếp tục các giải pháp cộng đồng như tăng cường tưới nước mặt đường, công trình xây dựng để giảm bụi; cải thiện hạ tầng giao thông, giảm tình trạng kẹt xe kéo dài; khuyến khích chuyển đổi sang phương tiện giao thông điện; nạo vét hệ thống cống rãnh, hạn chế phát sinh khí metan.
