Ngày 5-4, BV Chợ Rẫy, TP.HCM tổ chức Hội nghị phát triển mạng lưới cộng tác viên vận động hiến tặng mô, tạng tại miền Nam và trao quyết định thành lập Chi hội vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người Việt Nam tại BV Chợ Rẫy.
Số ca ghép tạng còn hạn chế
Theo PGS-TS Đồng Văn Hệ, Giám đốc Trung tâm Điều phối quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người Việt Nam, đã thực hiện ghép tạng (ghép thận) lần đầu tiên cách đây 32 năm, đến nay đã ghép 8.365 ca, số lượng còn hạn chế.
Từ năm 2010, Việt Nam bắt đầu ghép tạng từ người cho chết não thì số lượng người được ghép mới tăng lên. Năm 2023, số ca ghép tạng tăng gấp bốn lần so với cách đây 10 năm (2013). Tuy nhiên công tác hiến, ghép tạng tại Việt Nam vẫn đang phát triển sau thế giới 50 năm.
“Số người hiến tạng ở nước ta thấp, chủ yếu từ người cho sống (chiếm 94%), còn tạng hiến từ người chết não chỉ chiếm 6%. Nguyên nhân một phần do định kiến về một cái chết toàn thây” - ông Hệ nêu.
Cũng theo ông Hệ, việc hiến tạng từ người cho sống có rất nhiều vấn đề phát sinh khiến các BV nản, dừng chương trình ghép tạng. Đồng thời dẫn chứng hình ảnh nhiều người bệnh suy phổi tại BV Phổi Trung ương đã tử vong vì đợi mãi không có phổi từ người chết não hiến.
Việc mạng lưới vận động hiến tạng được hoàn thiện sẽ là vũ khí chống lại tình trạng mua bán tạng.
TS-BS CKII Nguyễn Tri Thức, Giám đốc BV Chợ Rẫy, Trưởng Chi hội vận động hiến tặng mô, bộ phận cơ thể người Việt Nam tại phía Nam, nhận định ở Việt Nam vẫn còn nhiều người chưa hiểu hết ý nghĩa cao đẹp của việc hiến tạng dẫn đến tình trạng nguồn tạng để ghép còn rất thiếu.
“Để thay đổi những suy nghĩ này cần có sự ủng hộ của xã hội và các cơ quan chức năng, đẩy mạnh tuyên truyền để người dân hiểu rõ về bản chất, ý nghĩa to lớn của việc hiến tạng” - ông Thức nói.
Ở các nước châu Âu và Bắc Mỹ, tỉ lệ hiến tạng từ người chết não, chết tim rất cao (hơn 90%). Tại một nước Đông Nam Á như Thái Lan, dù số lượng ca ghép tạng chưa được 700 ca/năm nhưng chỉ tính riêng năm 2022 đã có đến 547 ca ghép thận từ người cho chết não. Con số này bằng số lượng ghép các loại tạng từ người chết não của Việt Nam trong vòng 13 năm.
Bỏ lỡ mô tạng từ nguồn hiến chết não
TS-BS Dư Thị Ngọc Thu, Trưởng Đơn vị điều phối ghép tạng BV Chợ Rẫy, cho hay tại TP.HCM có chín trung tâm ghép tạng, đa số là ghép thận từ người hiến sống. Việc hiến tạng từ người chết não còn rất hạn chế.
Cho đến hiện tại, Việt Nam đã làm chủ được các kỹ thuật ghép tạng. Vấn đề quan trọng cần được quan tâm là phải hình thành được hệ thống ghép tạng chuyên nghiệp, minh bạch, công bằng, không vi phạm luật pháp, y đức.
Tuy nhiên, có những nơi không nhận được tạng hiến vì nhiều lý do khách quan và chủ quan, nhiều nơi vì tài chính nên không muốn giữ tạng do tốn kém chi phí.
Ngoài ra, quy định hiện nay chỉ chuyển người hiến đi với mục tiêu điều trị bệnh, không được phép chuyển đi chỉ vì hiến tạng (vi phạm y đức). Vì thế sẽ rất khó phát triển tốt nếu không có hệ thống tài chính chi trả cho việc này.
“Nước ta đang bỏ lỡ mô tạng từ nguồn hiến chết não do tai nạn giao thông, không có cơ hội tiếp cận hỏi xin họ tạng hiến. Nguyên nhân là mạng lưới chưa phát triển, chưa có quy định khoa nào có tiềm năng tìm kiếm người hiến chết não, chưa báo được cho hệ thống điều phối viên” - bà Thu chia sẻ.
Cũng theo bà Thu, khi thiếu hụt nguồn cung, buôn bán tạng trái phép sẽ phát triển. Việc mạng lưới vận động hiến tạng được hoàn thiện sẽ là vũ khí chống lại tình trạng mua bán tạng.•
Trung tâm Điều phối hiến ghép tạng quốc gia một tuần qua đã tổ chức chương trình đào tạo bốn ngày để phát triển mạng lưới tư vấn viên hiến ghép tạng, tập huấn việc chẩn đoán chết não, hồi sức, công tác chuẩn bị lấy tạng hiến ghép cho bệnh nhân.
Công tác vận động đã được thực hiện rất lâu nhưng chưa hệ thống hóa từ Trung ương đến địa phương. Việc thành lập Chi hội vận động hiến tặng mô, bộ phận cơ thể người tại BV Chợ Rẫy là cánh tay nối dài cho mạng lưới điều phối hiến ghép tạng quốc gia, đáp ứng nhu cầu điều trị của bệnh nhân.
Chi hội sẽ cố gắng đẩy mạnh và phát triển mạng lưới tư vấn để nhận được nhiều sự hưởng ứng tham gia hiến tặng mô, tạng sau khi qua đời của người dân. Từ đó cứu giúp những bệnh nhân không may có chỉ định ghép nhưng không có nhiều cơ hội để nâng cao chất lượng cũng như kéo dài sự sống.
TS-BS CKII NGUYỄN TRI THỨC, Giám đốc BV Chợ Rẫy, TP.HCM
