Đại diện VKSND TP cho biết trong ba năm qua (2014-2016) có 108 vụ với 146 bị can người nước ngoài (của 25 quốc gia, vùng lãnh thổ) bị khởi tố, truy tố nhiều về tội lừa đảo, ma túy, sử dụng mạng máy tính… chiếm đoạt tài sản. TAND TP đã xử phạt bảy bị cáo tử hình, bốn bị cáo chung thân về tội giết người, mua bán, vận chuyển trái phép chất ma túy, tám bị cáo trên 15 năm… Riêng ba hình phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ, trục xuất không bị cáo nào được áp dụng.
VKS cũng nêu bốn khó khăn, vướng mắc khi điều tra, truy tố, xét xử các bị can, bị cáo người nước ngoài, đó là ngôn ngữ, xác định nhân thân lý lịch, sự tham gia của người bào chữa và thẩm quyền. Trong đó, ngôn ngữ là vấn đề được nhiều đại biểu bàn luận. Theo đó, VKSND TP cho rằng cần hoàn thiện các chế định liên quan đến người phiên dịch; nghiên cứu, thành lập trung tâm đào tạo, bổ nhiệm phiên dịch viên pháp lý để đảm bảo nguồn phiên dịch có chất lượng, hiệu quả. Đồng tình, đại diện TAND TP cho biết có phiên tòa đại diện cho lãnh sự quán có công dân phạm tội có sự phản ứng về chất lượng dịch của người phiên dịch tại tòa chưa đúng với trình bày của bị cáo.
Công tố viên Nhật Bản Takako Tsukabe, chuyên gia dự án JICA, nêu kinh nghiệm ở Nhật Bản là luôn chuẩn bị sẵn nguồn phiên dịch viên. Nguồn này được lấy từ trường học, tổ chức thương mại, công ty tư… Những người này sau khi được xác định có nhân thân tốt, đủ điều kiện sẽ được tổ chức cho tham khảo thực tế để “cứng cáp” khi phiên dịch.
Một nữ thẩm phán tòa địa phương ở Osaka, Nhật Bản cho biết cơ sở dữ liệu về phiên dịch tại Nhật có 4.000 người đăng ký từ cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp tư nhân…, có cả những người nội trợ. Tòa án luôn mở các hội thảo mô phỏng về phiên xử cho họ làm quen trước khi hành nghề. Cơ quan tố tụng cũng đặt đến vấn đề an toàn tính mạng cho người phiên dịch. Có những ngoại ngữ rất ít người biết và người phiên dịch được trưng dụng sống trong cộng đồng nhỏ, rất dễ biết nên có thể bị đe dọa trả thù, áp lực… Tòa án không công bố tên và địa chỉ của người phiên dịch, cơ quan điều tra và công tố cũng tương tự…
