Súng phun lửa TOS-1 được coi là một trong những vũ khí độc đáo nhất mà quân đội Nga sử dụng trong cuộc xung đột với Ukraine. TOS-1 hoạt động sát cánh cùng các đoàn xe của Nga và hỗ trợ hỏa lực để chống lại hệ thống phòng thủ của Ukraine. Nhờ thế, các xe tăng chiến đấu chủ lực và xe bọc thép của Nga có đường hướng rõ ràng để hoạt động. Từ thiết kế cho tới tính năng, TOS-1 có khả năng gieo rắc nỗi sợ hãi trên khắp các chiến trường, theo trang Hotcars.
Vũ khí gây tác động tàn khốc
TOS-1 được coi là hệ thống súng phun lửa hạng nặng nhưng về bản chất đây là hệ thống pháo phản lực bắn loạt (MRLS) sử dụng tên lửa nhiệt áp. Tên lửa nhiệt áp và vũ khí nhiệt áp nói chung là loại vũ khí sử dụng oxy từ không khí để tạo ra vụ nổ nhiệt độ cao. Tác động của TOS-1 có thể rất tàn khốc.
 |
Xe phóng của TOS-1 sử dụng khung gầm của xe tăng T-72. Ảnh: WIKIMEDIA COMMONS |
Loại hệ thống có từ thời Liên Xô này được thiết kế để hỗ trợ hỏa lực trực tiếp cho các đơn vị bộ binh và xe tăng chiến đấu chủ lực di chuyển qua chiến trường. Vì vậy, TOS-1 được triển khai theo chiến tuyến của các đơn vị cơ giới.
TOS-1 chủ yếu tiêu diệt lực lượng của đối phương, xe bọc thép và các công sự. TOS-1 có cơ chế hoạt động tương tự như các hệ thống MLRS khác nhưng có thể bắn nhiều loại đạn khác nhau.
Súng phun lửa hạng nặng TOS-1 được phát triển trong đầu những năm 1980 và được quân đội Liên Xô sử dụng tại Afghanistan. Sau đó, lực lượng Nga đã triển khai hệ thống vũ khí này ở Chechnya. Trong các hoạt động quân sự tại Chechnya, TOS-1 có tên gọi khác là Buratino. Đáng chú ý là TOS-1 ban đầu chỉ được sử dụng để thử nghiệm và đánh giá chứ không được sản xuất với số lượng lớn. Một điều thú vị nữa là hệ thống mạnh mẽ như vậy chưa bao giờ được xuất khẩu.
TOS-1 có xe phóng BM-1, gồm 30 ống phóng, có thể phóng tên lửa cỡ 220 mm. Đầu đạn được chia làm hai loại gồm đầu đạn chứa chất gây cháy và đầu đạn sử dụng chất nổ nhiệt áp. Loại đầu đạn sử dụng chất nổ nhiệt áp được ưu tiên dùng để chống lại các công trình phòng thủ như công sự do tác động tàn khốc của chúng.
Tuy nhiên, TOS-1 có tầm hoạt động khá hạn chế khoảng 3,3 km. Đối phương có thể tấn công hệ thống này ở khoảng cách hơn 300 km. TOS-1 có thể bắn một hoặc hai tên lửa chỉ trong 0,5 giây.
 |
Súng phun lửa TOS-1A khai hỏa. Ảnh: AP |
TOS-1 được trang bị một hệ thống điều khiển hỏa lực hiện đại. Xe phóng sử dụng khung gầm T-72 sửa đổi vốn là thân xe tăng chiến đấu chủ lực của Liên Xô, sử dụng động cơ diesel V-82-1, có tầm hoạt động 547 km và tốc độ tối đa 64 km/giờ.
Tên lửa nhiệt áp được phóng từ TOS-1 có thể tạo ra một vụ nổ áp suất cực lớn trong thời gian dài, giải phóng nhiệt lên tới 2.500 độ C-3.000 độ C. Sức sát thương đối với con người càng lớn hơn ở khu vực gần trung tâm bán kính vụ nổ. Áp suất quá cao có thể làm gãy xương, chảy máu trong, thủng màng nhĩ, ruột và các cơ quan nội tạng khác. Hiệu ứng chân không có thể hút cạn không khí trong phổi nạn nhân, khiến phổi xẹp xuống và dẫn đến tử vong do ngạt thở, theo chuyên san quân sự The National Interest.
Nga sử dụng phiên bản nào tại Ukraine?
Trong cuộc xung đột đang diễn ra ở Ukraine, lực lượng Nga đã triển khai phiên bản TOS-1A, phiên bản được đưa vào biên chế năm 2001. Số lượng ống phóng của TOS-1A giảm còn 24 ống nhưng tầm bắn lại tăng lên tới 6 km.
 |
Hệ thống pháo phản lực bắn loạt TOS-1 của Nga tại lễ duyệt binh tháng 5-2010 ở Moscow. Ảnh: WIKIMEDIA COMMONS |
Tại sao Nga cần sử dụng một loại vũ khí mang tính hủy diệt như vậy? Có thể giải thích bằng thực tế hiệu quả của TOS-1A trong việc loại bỏ các công trình phòng thủ kiên cố của đối phương.
TOS-1A được lực lượng Nga và lực lượng Syria sử dụng rộng rãi trong các hoạt động chống nổi dậy nhằm vào tổ chức khủng bố Al Qaeda, tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) và các nhóm nổi dậy phi nhà nước khác từ năm 2016.
Hệ thống này lần đầu được quân đội Iraq sử dụng trong chiến đấu với quy mô nhỏ hồi tháng 10-2014 để chống lại IS.
TOS-1A cũng được lực lượng vũ trang Azerbaijan sử dụng với quy mô nhỏ để chống lại các đơn vị mặt đất của Armenia hồi tháng 9-2020.
