Tình trạng khủng hoảng lao động ở Nhật đang ảnh hưởng sâu sắc đến cách vận hành và lối suy nghĩ về tương lai của chính phủ, các công ty và người dân nước này, theo tờ Financial Times.
Ông Shoto Furuya - trưởng nhóm nghiên cứu tại Viện Recruit Works (RWI - Nhật), cho biết: “Tình trạng thiếu lao động đang diễn ra ở Nhật, bất kể nền kinh tế có hoạt động tốt hay không. Chúng ta đang bắt đầu thiếu các dịch vụ thiết yếu để duy trì lối sống và cơ sở hạ tầng xã hội của người dân”.
RWI ước tính Nhật sẽ thiếu hụt 11 triệu lao động vào năm 2040. Số người trên 65 tuổi hiện đang chiếm gần 30% dân số nước này.
Một trong những cách Nhật triển khai để giải quyết khủng hoảng lao động là áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI), đưa robot và người ảo vào sử dụng trong 4 lĩnh vực quan trọng là xây dựng, vận tải, nông nghiệp và bán lẻ.
Robot công nghiệp trong lĩnh vực xây dựng
Ngành xây dựng Nhật đang gặp khó khăn trong việc thu hút nhân công trẻ và lao động nữ vì thời gian làm việc kéo dài, lao động chân tay nặng nhọc và lương thấp.
Nước này đã thử mọi cách, từ tăng lương, cung cấp đồng phục làm việc hợp thời trang hơn cho đến lắp đặt nhà vệ sinh di động dành cho nữ tại các công trường xây dựng.
Tuy nhiên, theo Bộ Đất đai, Hạ tầng, Giao thông và Du lịch Nhật, số lượng người làm việc trong lĩnh vực xây dựng hiện tại là 4,8 triệu công nhân, giảm 30% so với mức đỉnh điểm vào năm 1997. Dữ liệu của Bộ cũng cho thấy chỉ có 12% công nhân xây dựng ở độ tuổi dưới 29, trong khi số lao động trên 55 tuổi chiếm 36%.
Ông Daniel Blank - Giám đốc điều hành của công ty khởi nghiệp Toggle (Mỹ) nhìn ra cơ hội kinh doanh trong việc giới thiệu robot công nghiệp để giải quyết tình trạng khủng hoảng lao động trong ngành xây dựng của Nhật.
Năm 2023, ông Blank bay từ TP New York (Mỹ) đến Nhật để thúc đẩy việc sử dụng robot công nghiệp nhằm tự động hóa việc lắp ráp các thanh cốt thép - vốn là quy trình sử dụng nhiều lao động nhất trong xây dựng. Sau đó, công ty Toggle đã huy động được khoản đầu tư tổng cộng 1,5 triệu USD từ 2 tập đoàn xây dựng lớn của Nhật là Tokyu Construction và Takemura.
Ông Blank cho biết các công ty Nhật đang tìm kiếm công nghệ mới trên toàn thế giới. “Thực sự, tất cả là do thiếu hụt lao động. Nhân công ngày càng đắt đỏ và khó tìm hơn, ta cần tìm ra những phương pháp mới để triển khai các dự án xây dựng” - ông Blank nói thêm.
Phát triển xe tự lái và robot để vận chuyển hàng hóa
Theo Financial Times, khủng hoảng lao động sẽ dẫn đến suy giảm chất lượng các dịch vụ thiết yếu tại Nhật, trong khi số người Nhật trên 65 tuổi được dự báo sẽ nhiều tới mức đỉnh điểm báo động vào năm 2042.
Nhằm giải quyết vấn đề thiếu hụt tài xế, các công ty Nhật như nhà sản xuất ô tô Toyota và tập đoàn thương mại điện tử Rakuten đang phát triển robot và xe tự lái để vận chuyển hàng hóa. Tại nhà máy Motomachi ở tỉnh Aichi, Toyota bắt đầu sử dụng đội robot hậu cần để nhận và di chuyển ô tô đến khu vực bốc xếp. Nhà sản xuất ô tô này kỳ vọng thay thế 22 công nhân bằng 10 robot.
Một người quản lý của Toyota cho hay: "Sự thiếu hụt tài xế xe tải không chỉ là vấn đề của năm 2024, chúng tôi đã phải đối mặt tình cảnh này từ rất lâu rồi.”
Robot và tự động hóa trong sản xuất nông nghiệp
Trong lĩnh vực nông nghiệp, Nhật muốn tự chủ sản xuất nhưng tình trạng thiếu lao động khiến mục tiêu này ngày càng xa vời. Để giải quyết vấn đề này, nông dân Nhật bắt đầu áp dụng robot và tự động hóa vào sản xuất.
Mùa hè năm 2023, tại vùng đất nông nghiệp của tỉnh Miyazaki (miền nam Nhật), một con vịt robot chạy bằng năng lượng mặt trời tên Raicho 1 do công ty Tmsuk chế tạo đã được nông dân sử dụng để làm cỏ.
Ngoài ra, nông dân Nhật cũng dùng máy bay không người lái, robot để gieo hạt, chăm sóc và thu hoạch lúa. Người dân trong khu vực cũng trang bị súng phun nước áp suất cao để xua đuổi lợn rừng và hươu.
Đến nay, theo thống kê của Bộ Đất đai, Hạ tầng, Giao thông và Du lịch Nhật, tổng số nhân lực tham gia quy trình trồng một vụ lúa đã giảm từ 529 người xuống còn 29, tức giảm 95% nhân lực, trong khi tổng sản lượng lúa chỉ giảm 20%.
Từ việc 43% nông dân trên 75 tuổi và độ tuổi trung bình của lực lượng lao động này là gần 68, ông Yoichi Takamoto - Giám đốc điều hành của Tmsuk cho biết Nhật không có nhiều lựa chọn ngoài việc sử dụng lực lượng lao động robot.
Nhân viên ảo tại các cửa hàng bán lẻ
Tình trạng thiếu lao động đã buộc các nhà bán lẻ và cửa hàng tiện lợi Nhật phải cắt giảm giờ hoạt động, đồng thời tìm đến phương án sử dụng người ảo.
Trong một cửa hàng tiện lợi nhỏ ở trung tâm Tokyo, nhân viên được thay thế bằng người ảo dễ thương và sống động để chào hỏi và chỉ dẫn khách hàng thông qua màn hình 48 inch. Người ảo này là một phần của cuộc thử nghiệm do công ty công nghệ Avita (Nhật) tiến hành.
Các chuỗi bán lẻ và cửa hàng tiện lợi khác ở Nhật cũng đang làm điều tương tự. Ông Shogo Nishiguchi - Giám đốc điều hành của Avita mong muốn triển khai 100.000 người ảo trên khắp các cửa hàng Nhật vào năm 2030.
