Sáng 10-10, tại Hà Nội đã diễn ra Hội nghị khoa học dinh dưỡng toàn quốc năm 2025 “Dinh dưỡng hợp lý kiểm soát hội chứng chuyển hóa”.
4 gánh nặng về dinh dưỡng
Phát biểu tại hội nghị, PGS.TS Trần Thanh Dương, Viện trưởng Viện Dinh dưỡng, cho biết chưa bao giờ các quốc gia và người dân lại quan tâm đến vấn đề dinh dưỡng như hiện nay. Ông nhấn mạnh, dinh dưỡng có vai trò đặc biệt quan trọng, bởi sức khỏe và tuổi thọ của con người phụ thuộc trực tiếp vào việc ăn gì, uống gì mỗi ngày.
Theo PGS-TS Dương, Việt Nam luôn kiên định triển khai đồng bộ nhiều giải pháp nhằm cải thiện tình trạng dinh dưỡng trong cộng đồng. Nhờ đó, Việt Nam được các tổ chức quốc tế ghi nhận là “điểm sáng” trong cải thiện dinh dưỡng cộng đồng.
Tuy nhiên, hoạt động dinh dưỡng trong nước vẫn đang phải đối mặt với bốn gánh nặng: tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ dưới 5 tuổi còn ở mức 18,6%; tình trạng thừa cân, béo phì ngày càng gia tăng ở cả trẻ em và người lớn; cùng với đó là thiếu vi chất dinh dưỡng và gia tăng các bệnh rối loạn chuyển hóa liên quan đến dinh dưỡng.
Để giải quyết căn cơ, PGS.TS Dương cho rằng cần hoàn thiện chính sách, pháp luật và các chương trình quốc gia về dinh dưỡng, đồng thời tăng cường đầu tư, nâng cao năng lực chuyên môn cho mạng lưới dinh dưỡng cộng đồng, dinh dưỡng lâm sàng và hệ thống dinh dưỡng trong bệnh viện. Bên cạnh đó, việc đẩy mạnh nghiên cứu khoa học và đào tạo đội ngũ cán bộ dinh dưỡng chất lượng cao cũng là yếu tố then chốt để phát triển bền vững.
Tại hội nghị, BSCKII Đỗ Thị Ngọc Diệp, Phó Chủ tịch Hội Dinh dưỡng Việt Nam, nhấn mạnh hội chứng chuyển hóa đang là thách thức y tế công cộng toàn cầu. Ở Việt Nam, chẩn đoán sớm kết hợp với can thiệp dinh dưỡng và điều chỉnh lối sống hợp lý đóng vai trò quan trọng trong phòng ngừa và giảm gánh nặng bệnh tật, đặc biệt là tim mạch và đái tháo đường type 2.
Theo bà Diệp, hội chứng chuyển hóa bao gồm nhiều rối loạn như béo bụng, tăng huyết áp, rối loạn đường huyết và rối loạn lipid máu. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ chế độ dinh dưỡng không hợp lý, lối sống ít vận động, cùng các yếu tố tuổi tác, di truyền và đô thị hóa - những yếu tố làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh.
Việc điều trị và kiểm soát hội chứng chuyển hóa cần tập trung vào thay đổi lối sống, kiểm soát cân nặng, huyết áp, lipid máu và glucose, đồng thời kết hợp điều trị bằng thuốc khi cần thiết để đạt hiệu quả lâu dài.
Các chuyên gia tại hội nghị cũng cho rằng: Điều chỉnh lối sống và tuân thủ điều trị được xem là kim chỉ nam giúp bệnh nhân đạt được mục tiêu đường huyết ổn định. Việc lựa chọn thuốc điều trị phù hợp, đảm bảo hiệu quả, an toàn, không gây tăng cân, đồng thời kiểm soát biến chứng và duy trì tuân thủ lâu dài, là yếu tố quan trọng trong chiến lược điều trị toàn diện bệnh đái tháo đường hiện nay.
Tiếp cận dinh dưỡng bằng kiểm soát cân bằng kiềm–toan
Từ một báo cáo khoa học tại Hội nghị dinh dưỡng toàn quốc đã trình bày cơ sở khoa học và ứng dụng của dinh dưỡng tiêu hóa trong kiểm soát cân bằng kiềm–toan ở bệnh nhân đái tháo đường type 2 (ĐTĐ2). Chế độ ăn có "chỉ số tải acid tiềm năng của thận ở mức cao" chính do khẩu phần có quá nhiều thực phẩm sinh acid (thịt đỏ, ngũ cốc tinh chế, thực phẩm chế biến mặn) và ít thực phẩm sinh kiềm (rau, củ, quả) sẽ góp phần gây toan nhẹ mạn tính, làm giảm nhạy cảm insulin, tăng phản ứng viêm, mất khối cơ và thúc đẩy tiến triển bệnh thận ở bệnh nhân ĐTĐ2.
Nguyên tắc dinh dưỡng kiểm soát kiềm–toan bao gồm duy trì chỉ số tải acid tiềm năng của thận ở mức cao, phân bố hợp lý các nhóm chất, tăng chất xơ và thực phẩm sinh kiềm, hạn chế thực phẩm sinh acid cao.
Bài viết cũng đã đề cập nước kiềm thiên nhiên như một nguồn bicarbonate và khoáng chất sinh kiềm hỗ trợ điều chỉnh cân bằng kiềm–toan. Việc ứng dụng cần căn cứ trên cá thể hóa và theo dõi điện giải định kỳ của người bệnh để đảm bảo an toàn.
Kiểm soát cân bằng kiềm–toan là một hướng tiếp cận dinh dưỡng có tiềm năng trong quản lý ĐTĐ2 với giả thuyết có thể hỗ trợ kiểm soát đường huyết, viêm mức thấp và chức năng thận. Bằng chứng quan sát và một số thử nghiệm gián tiếp ở bệnh thận mạn gợi ý lợi ích sinh lý, nhưng dữ liệu nghiên cứu trực tiếp trên người ĐTĐ2 còn hạn chế. Khi cân nhắc kết hợp dinh dưỡng đường tiêu hóa (EN) và nước khoáng kiềm trong phác đồ toàn diện, cần bảo đảm cân đối giữa nguồn thực phẩm/đồ uống sinh kiềm và sinh acid, đồng thời theo dõi điện giải–chức năng thận. Việc sử dụng nước kiềm nên xem là bổ trợ có chọn lọc, không thay thế các khuyến cáo dinh dưỡng chuẩn và điều trị nội khoa hiện hành. Cần các nghiên cứu hợp tác, thiết kế ngẫu nhiên–đối chứng, để đánh giá hiệu quả và độ an toàn của phối hợp EN với nước kiềm trong bối cảnh lâm sàng ĐTĐ2.
Qua kết quả kiểm định hậu kiểm định kỳ hằng năm, bà Nguyễn Thị Nga, Tổng Giám đốc Công ty CP Nước khoáng Khánh Hòa (Vikoda), cho biết rằng sản phẩm nước khoáng kiềm thiên nhiên Đảnh Thạnh (Khánh
Hoà) đã đáp ứng được các yêu cầu của QCVN 6-1: 2010/BYT do Bộ Y tế ban hành ngày 2/6/2010 về “Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với nước khoáng thiên nhiên và nước uống đóng chai” Đáp ứng theo đúng là nước khoáng kiềm đóng chai đạt tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm sạch từ nguồn, được sản xuất và đóng chai trực tiếp tại nguồn khoáng kiềm thiên nhiên Đảnh Thạnh, trong vành đai bảo vệ rộng 35ha, độ kiềm tự nhiên là pH 9,0. Giữ trọn vi lượng khoáng quý với TDS = 100-400mg/l như H2SiO3, HCO3-, Na+, K+, Ca2+...
