Sau nhiều tuần nỗ lực ngoại giao, trọng tâm của sáng kiến hòa bình Ukraine do Mỹ dẫn đầu đã chuyển dịch về thủ đô nước Nga. Tổng thống Nga Vladimir Putin đã tiếp Đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff và ông Jared Kushner (con rể Tổng thống Mỹ Donald Trump) tại Điện Kremlin vào ngày 2-12.
Hai bên nói gì?
Ông Yury Ushakov - Trợ lý tổng thống Nga - mô tả cuộc gặp kéo dài 5 giờ đồng hồ là cơ hội để thảo luận kỹ lưỡng về các triển vọng giải quyết cuộc khủng hoảng Ukraine. Cuộc đối thoại được đánh giá là "rất hữu ích, mang tính xây dựng và giàu thông tin".
Đáng chú ý, bên cạnh bản dự thảo hòa bình 28 điểm của ông Trump (vốn đã rò rỉ trước đó), phía Nga xác nhận đã nhận thêm các văn bản mới, theo hãng thông tấn TASS.
"Đương nhiên, chúng tôi đã thảo luận với các đồng nghiệp Mỹ về nội dung của những dự án, những tài liệu mà phía Mỹ đã chuyển cho Moscow thời gian qua. Sau bản kế hoạch đầu tiên, chúng tôi nhận thêm 4 tài liệu nữa. Tất cả đều đã được đưa ra thảo luận tại cuộc gặp hôm nay" - ông Ushakov cho hay, song không nói cụ thể các tài liệu này là gì.
Vị trợ lý Điện Kremlin nhấn mạnh rằng hai bên chưa đi vào các công thức cụ thể hay câu chữ chi tiết, mà tập trung thảo luận về "bản chất cốt lõi ẩn chứa trong các tài liệu này". Ông từ chối tiết lộ các điểm mấu chốt nhưng khẳng định tất cả đều liên quan một giải pháp hòa bình dài hạn.
Theo RT, những vấn đề then chốt về lãnh thổ cùng các đảm bảo an ninh, nguyện vọng gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và các hạn chế đối với quân đội Ukraine đều đã được đưa ra thảo luận. Đây vốn là những yếu tố được Moscow cảnh báo là "lằn ranh đỏ" không thể chấp nhận.
Về kết quả cụ thể, ông Ushakov thừa nhận hiện chưa có phương án thỏa hiệp nào được chốt lại. "Một số ý tưởng của Mỹ được Nga chấp nhận, trong khi một số khác thì không phù hợp" - ông nói, đồng thời xác nhận vấn đề lãnh thổ đã được thảo luận một cách cụ thể.
Theo ông Ushakov, ông Kushner đã tham gia vào các kênh liên lạc Nga - Mỹ về vấn đề Ukraine từ "một thời gian trước".
Thông qua đặc phái viên Witkoff, ông Putin đã gửi lời chào thân ái cùng một số "tín hiệu chính trị quan trọng" tới ông Trump. Về các bước tiếp theo, ông Ushakov khẳng định quan điểm hai bên "chắc chắn không rời xa nhau hơn" sau cuộc gặp, dù hiện còn nhiều việc phải làm.
Tại cuộc gặp, Tổng thống Putin, ông Witkoff và ông Kushner đã thảo luận về "tiềm năng to lớn cho sự hợp tác kinh tế trong tương lai giữa hai nước". Tổng thống Putin cũng đưa ra những đánh giá về điều mà Moscow gọi là "những hành động phá hoại từ phía người châu Âu" trong bối cảnh tìm kiếm giải pháp hòa bình.
Hòa bình còn xa?
Phía Nga tuyên bố: chưa có dấu hiệu nào cho thấy sự đột phá trong đàm phán hòa bình Ukraine sau cuộc hội đàm kéo dài giữa Tổng thống Putin và phái đoàn do ông Trump cử đến.
"Tôi e rằng Tổng thống Ukraine - ông Volodymyr Zelensky khó có thể nuôi nhiều hy vọng vào lúc này" - tay bút chính trị Ivor Bennett của Sky News nhận định.
Ngay trước thềm các cuộc đàm phán then chốt, Điện Kremlin thường lên tiếng tái khẳng định lập trường cứng rắn: Bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào cũng phải giải quyết triệt để cái mà họ gọi là "nguyên nhân gốc rễ" hay "lý do sâu xa" dẫn đến cuộc chiến.
Theo đó, một quan chức cấp cao của NATO chia sẻ với CNN rằng họ không nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy Moscow sẵn sàng đưa ra các "nhượng bộ thực chất" để chấm dứt cuộc chiến tại Ukraine.
Theo hãng tin Sky News, có hai nguyên nhân chính khiến nhà lãnh đạo Nga kiên quyết không nhượng bộ.
Đầu tiên, có vẻ như ông Putin tin rằng Moscow đang nắm thế thượng phong. Nga muốn quay trở lại "kế hoạch 28 điểm", vốn đáp ứng các yêu sách của họ, và tin rằng họ có quyền làm vậy dựa trên cục diện chiến trường.
Không phải ngẫu nhiên mà ngay trước thềm chuyến thăm của phái đoàn Mỹ, Nga tuyên bố đã kiểm soát thành phố Pokrovsk, một mục tiêu chiến lược trọng yếu tại tỉnh Donetsk. Đây là thông điệp nhằm khẳng định vị thế chiến lược của Nga, và qua đó, củng cố các yêu sách của Moscow.
Theo đài CNN, Nga đang từng bước giành lợi thế trên chiến trường Ukraine và cuộc xung đột này hiện đã chuyển thành một cuộc chiến tiêu hao, vốn có lợi cho phía Moscow.
“Nga rõ ràng tin rằng mình sẽ ở vị thế áp đặt điều kiện lên Ukraine, thay vì phải đơn thuần đàm phán. Khó thấy được những nhượng bộ mà họ thực sự sẵn sàng đưa ra” - ông John Lough, GĐ phụ trách đối ngoại tại viện nghiên cứu New Eurasian Strategies Centre, nói với CNN. Ông Lough cho biết ông cảm thấy “ảm đạm” về triển vọng hòa bình trong tương lai gần.
Lý do thứ hai là ông Putin có niềm tin rằng Moscow và Washington cùng chia sẻ một mục tiêu, đó là xây dựng mối quan hệ Mỹ - Nga chặt chẽ hơn, điều chỉ có thể đạt được sau khi chiến tranh kết thúc.
Theo tay bút chính trị Ivor Bennett của Sky News, nhận định này hoàn toàn có cơ sở. Trong suốt tiến trình hòa bình cho Ukraine, Washington đã nhiều lần quay về lập trường có lợi cho Moscow. Cách thức tiến hành các cuộc đàm phán hiện nay là ví dụ điển hình nhất.
Đối với Kiev, Mỹ buộc phía Ukraine phải đến gặp họ - trước là ở Geneva (Thuỵ Sĩ), sau đó là bang Florida (Mỹ). Nhưng với Moscow, mọi chuyện lại đảo ngược. Ông Witkoff sẵn sàng thực hiện chuyến đi đêm dài và chấp nhận chờ đợi khá lâu để được diện kiến ông Putin. Tất cả tạo nên ấn tượng rằng khi đối diện với Nga, Mỹ đang thiên về xu hướng xoa dịu hơn là gây sức ép.
Chia sẻ trong chương trình The World with Yalda Hakim, ông Bennett nói: "Câu hỏi mà tôi nghĩ nhiều người đang đặt ra lúc này là: Liệu Mỹ thực sự nắm giữ bất kỳ lợi thế đàm phán nào khi đối thoại với ông Vladimir Putin hay không?".
"Về lý thuyết là có. Họ nắm trong tay các lệnh trừng phạt đã áp đặt lên hai công ty dầu khí lớn nhất của Nga hồi tháng 10. Họ cũng sở hữu cả những công cụ khuyến khích nữa. Nhưng có vẻ như những biện pháp đó không phát huy tác dụng. Bởi lẽ, ở bất kỳ tình huống nào, ông Putin vẫn duy trì một quan điểm nhất quán là Nga phải đạt được các mục tiêu của mình, dù bằng vũ lực hay trên bàn đàm phán” - ông Bennett nói.
Chuyện tàu dầu Nga bị tấn công và phản ứng từ Moscow, Kiev
Ngày 2-12, giới chức Thổ Nhĩ Kỳ cho biết tàu chở dầu Nga Midvolga-2, vận chuyển dầu hướng dương từ Nga đi Georgia, bị tấn công trên Biển Đen khi cách bờ biển Thổ Nhĩ Kỳ khoảng 130 km. Vụ việc xảy ra trong Vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Ankara.
Hãng Bloomberg dẫn lời các quan chức Thổ Nhĩ Kỳ nhận định tàu bị tấn công bằng xuồng không người lái, trong khi đó công ty an ninh hàng hải Anh Ambrey và đài truyền hình NTV nói nhiều khả năng là UAV.
Đáp lại, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Ukraine - ông Heorhii Tykhyi bác bỏ liên quan, nhận định “Nga có thể đã dàn dựng toàn bộ sự việc”, đồng thời chỉ ra rằng tuyến hành trình qua EEZ Thổ Nhĩ Kỳ là “vô lý”.
Vụ việc diễn ra sau loạt tập kích của Ukraine nhằm vào “hạm đội bóng tối” của Nga - các tàu bị cáo buộc né tránh lệnh trừng phạt nhiên liệu.
Phía Nga, Tổng thống Nga Vladimir Putin lên án gay gắt các vụ tấn công tàu dầu bị phương Tây cho là thuộc “hạm đội bóng tối” của Nga gần đây.
Ông gọi việc tấn công tàu trong EEZ của nước thứ ba là “hành vi cướp biển”, đồng thời cảnh báo Moscow sẽ xem xét “biện pháp trả đũa” đối với tàu của các nước hỗ trợ những hành động này.
Ông Putin thậm chí nêu biện pháp mạnh nhất: cắt đứt hoàn toàn đường ra biển của Ukraine, khẳng định “khi đó họ sẽ không thể tiến hành bất kỳ hành vi cướp biển nào nữa”. Ông cũng cho biết Nga sẽ mở rộng các cuộc tập kích vào hệ thống cảng biển Ukraine và tàu thuyền ra vào các cảng này.
