Chiều 17-12, tại TP Huế, trong khuôn khổ hội nghị quốc gia về du lịch net zero, một số thực trạng về phát triển du lịch thiếu bền vững, chạy theo thành tích, sự biến tướng của du lịch cộng đồng đã được các chuyên gia, nhà quản lý thẳng thắn mổ xẻ.
Du khách "bỏ đi" vì bản làng bị phá vỡ cảnh quan truyền thống
Theo ông Phạm Hải Quỳnh, Viện trưởng Viện Phát triển du lịch Châu Á, để hướng tới net zero, việc đầu tiên là phải có sự tham gia thực chất của cộng đồng. Tuy nhiên, ông cảnh báo hiện nay nhiều địa phương đang hiểu sai và làm sai bản chất của mô hình này.
"Thực trạng đau xót là chúng ta đang bê nguyên văn hóa của người khác về nhà mình. Du khách đến homestay thấy nhà nào cũng giống nhà nào, đi điểm này xong đến điểm khác thấy y chang nhau thì họ sẽ từ chối"- ông Quỳnh nói.
Lấy dẫn chứng từ câu chuyện thực tế tại một tỉnh phía Bắc, Viện trưởng Viện phát triển du lịch Châu Á cho biết trước đây đó là điểm đến rất thu hút khách quốc tế. Tuy nhiên, khi du lịch phát triển nóng, người dân bắt đầu đua nhau xây nhà bê tông, phá vỡ cảnh quan, kiến trúc truyền thống.
"Khi bê tông hóa tràn lan, khách Tây đến và thấy không còn là bản làng nguyên bản nữa, họ bỏ đi và không quay trở lại. Đó là cái giá phải trả cho việc phát triển thiếu quy hoạch và đánh mất bản sắc"- ông Quỳnh phân tích.
Ông Quỳnh cũng chỉ ra một sai lầm phổ biến khác là biến người dân thành "diễn viên". Nhiều nơi dựng lên các đội văn nghệ, bắt người dân "diễn" văn hóa của chính mình trên những sân khấu bê tông cứng nhắc.
Trong khi đó, du lịch cộng đồng đúng nghĩa phải để người dân làm chủ, tự kể câu chuyện văn hóa của họ một cách tự nhiên trong chính đời sống sinh hoạt hàng ngày.
"Nếu chỉ cho tiền để người dân xây cái nhà, dựng cái cổng chào thì đó không phải là hỗ trợ. Phải dạy họ cách biến củ khoai, con gà, điệu múa của họ thành sản phẩm thương mại nhưng vẫn giữ được hồn cốt văn hóa"- ông Quỳnh chia sẻ.
Càng chạy theo số lượng, càng không bền vững
Ông Trần Hữu Thùy Giang, Phó chủ tịch UBND TP Huế, cho rằng đã đến lúc ngành du lịch cần dũng cảm từ bỏ tư duy chạy theo thành tích số lượng.
"Càng chạy theo số lượng mà không đi kèm chất lượng thì không bao giờ có phát triển bền vững"- ông Giang nói.
Ông Giang đề nghị các cơ quan quản lý cần thống nhất phương pháp thống kê du lịch. Cần những con số thực chất về lưu trú, mức chi tiêu của khách thay vì những con số ảo về lượt khách đến rồi đi mà không mang lại giá trị kinh tế thực tế.
Thảo luận về mục tiêu net zero vào năm 2050, các đại biểu đều thừa nhận đây là một hành trình đầy thách thức.
Ông Trần Hữu Thùy Giang chia sẻ cái khó lớn nhất nằm ở thói quen của du khách. Việc yêu cầu khách cắt giảm đồ nhựa dùng một lần như bàn chải, dao cạo râu... trong các khách sạn hạng sang là điều không dễ dàng.
"Tuy nhiên, đây là xu thế bắt buộc. Nếu Huế không làm, không bắt kịp xu hướng du lịch xanh, chúng ta sẽ tự loại mình ra khỏi cuộc chơi và mất đi tệp khách hàng văn minh, chi tiêu cao trong tương lai"- Phó Chủ tịch TP Huế nhận định.
Thực tế tại Huế cho thấy những tín hiệu tích cực từ phong trào "ngày chủ nhật xanh". Việc người dân tự giác phân loại rác, giữ gìn vệ sinh mà không cần đến các chế tài xử phạt cho thấy sự thay đổi trong nhận thức là hoàn toàn khả thi nếu có cách làm đúng đắn.
Nhiều tham luận khác cũng nêu lên những thông điệp được nhấn mạnh là sự liên kết, chia sẻ lợi ích. Trong du lịch cộng đồng cũng như du lịch xanh, không thể để mạnh ai nấy làm. Đồng thời, cần đào tạo nghề du lịch theo định hướng zero waste tại nhà trường...
