Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an vừa đề nghị truy tố 55 bị can về tội đưa hối lộ, nhận hối lộ xảy ra tại Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) và các công ty có liên quan.
Trong đó bị can Nguyễn Thanh Phong (cựu cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế), Trần Việt Nga (cựu cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế) bị đề nghị truy tố về tội nhận hối lộ.
Một số tiêu chí còn nặng định tính
Theo kết luận điều tra, Nghị định 15/2018 quy định chi tiết một số điều của Luật An toàn thực phẩm quy định, hồ sơ đăng ký công bố sản phẩm phải bao gồm “bằng chứng khoa học về công dụng thành phần sản phẩm” và “liều sử dụng hàng ngày của sản phẩm”. Điều này dẫn đến việc các doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn, lúng túng khi thực hiện thủ tục công bố sản phẩm. Cơ quan thẩm quyền cũng gặp vướng mắc trong quá trình tiếp nhận, kiểm tra và đánh giá hồ sơ.
Bị can Nguyễn Thanh Phong thống nhất chủ trương cho các chuyên viên nhận tiền ngoài lệ phí quy định (từ 5-10 triệu đồng/bộ hồ sơ; trung bình 7 triệu đồng/hồ sơ) của các cá nhân trong quá trình xét đăng ký hồ sơ công bố sản phẩm.
Do đó, từ năm 2018- 2024, các chuyên viên của Cục An toàn thực phẩm đã nhận tổng số tiền hơn 94 tỉ đồng của các cá nhân để tạo điều kiện sớm cấp “Giấy tiếp nhận” và “Giấy chứng nhận nhà máy đạt tiêu chuẩn GMP”.
Trong vụ án này, cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an cũng làm rõ nguyên nhân và kiến nghị rà soát để sửa Nghị định 15.
Theo CQĐT, quy trình thẩm định hồ sơ, cấp “Giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố sản phẩm” và “Giấy xác nhận nội dung quảng cáo” liên quan đến thực phẩm bảo vệ sức khỏe còn phức tạp, kéo dài, nhiều khâu trung gian. Một số tiêu chí đánh giá mang tính định tính, tạo điều kiện cho cán bộ lợi dụng quyền hạn để gây khó khăn hoặc kéo dài thời gian xử lý hồ sơ nhằm trục lợi.
Mặt khác, thẩm quyền quyết định đối với nhiều nội dung chuyên môn tập trung vào một số cá nhân hoặc bộ phận, dẫn đến việc lạm dụng quyền lực và hình thành cơ chế “xin - cho" trong giải quyết thủ tục hành chính.
Còn về phía doanh nghiệp vì mục tiêu lợi nhuận đã chủ động đưa hối lộ để rút ngắn thời gian thẩm định, hợp thức hóa hồ sơ không đủ điều kiện. Đặc biệt, công tác kiểm tra, giám sát trách nhiệm công vụ đối với cán bộ được giao nhiệm vụ thẩm định, cấp phép còn hạn chế; chưa có biện pháp kiểm soát chặt chẽ các vị trí công tác có nguy cơ cao phát sinh tham nhũng.
Việc luân chuyển, thay đổi vị trí công tác đối với cán bộ đảm nhiệm thẩm định hồ sơ trong thời gian dài chưa được thực hiện thường xuyên, dẫn đến việc hình thành mối quan hệ lợi ích giữa cán bộ và doanh nghiệp.
Một số khâu trong quy trình giải quyết hồ sơ chưa được số hóa, còn phụ thuộc vào trao đổi trực tiếp giữa cán bộ và tổ chức, cá nhân có nhu cầu, tạo điều kiện cho phát sinh quan hệ ngoài luồng và hành vi tiếp nhận lợi ích bất chính.
Kiến nghị sửa đổi
Từ các nguyên nhân trên, CQĐT kiến nghị cần rà soát, sửa đổi các điều khoản tại Điều 5, Điều 6 và Điều 7 Nghị định 15 theo hướng quy định tiêu chí thẩm định cụ thể, định lượng, giảm tối đa yếu tố định tính dễ bị lạm dụng; xác định rõ các trường hợp bắt buộc từ chối hồ sơ, tránh tình trạng yêu cầu bổ sung nhiều lần không có căn cứ.
Đồng thời cần bổ sung quy định bắt buộc áp dụng hệ thống quản lý hồ sơ điện tử, ghi nhận đầy đủ thao tác xử lý, thời gian yêu cầu bổ sung và lý do đề xuất, nhằm kiểm soát trách nhiệm cá nhân.
Mặt khác, Điều 7 và Điều 14 cần sửa đổi theo hướng phân định rõ trách nhiệm từng bộ phận, cá nhân trong quy trình thẩm định; bổ sung chế tài đối với trường hợp cán bộ tự ý gây khó khăn, kéo dài thời hạn xử lý không có căn cứ pháp luật.
Về minh bạch hóa quy trình thẩm định hồ sơ, cần sửa đổi về việc công khai trên cổng thông tin điện tử về tình trạng hồ sơ, thời hạn giải quyết, cá nhân đang thụ lý, lý do từ chối hoặc yêu cầu bổ sung.
Bên cạnh đó, cần bổ sung hướng dẫn thống nhất về chỉ tiêu kiểm nghiệm bắt buộc đối với sản phẩm thuộc diện phải đăng ký bản công bố, tránh tình trạng cán bộ tùy nghi yêu cầu bổ sung chỉ tiêu không cần thiết.
Theo CQĐT, về xử lý vi phạm, cần bổ sung quy định về đình chỉ thủ tục công bố sản phẩm đối với tổ chức, cá nhân đưa hối lộ; thu hồi kết quả thẩm định hoặc văn bản xác nhận đối với hồ sơ được giải quyết trái pháp luật; tăng mức phạt đối với hành vi môi giới tác động cán bộ trong quá trình xử lý hồ sơ…
“Cuối cùng, cần bổ sung quy định trách nhiệm phối hợp giữa Bộ Y tế, Bộ Công Thương, lực lượng thanh tra và các cơ quan tiến hành tố tụng trong việc trao đổi thông tin, kiểm tra, giám sát và xử lý sai phạm liên quan đến công bố sản phẩm, kiểm nghiệm và thẩm định hồ sơ”, kết luận điều tra nhấn mạnh.
CQĐT đánh giá đây là vụ án có tính chất đặc biệt nghiêm trọng; là một trong những nguyên nhân trực tiếp dẫn đến tình trạng sản xuất, buôn bán thực phẩm là hàng giả diễn ra công khai, tổ chức sản xuất với quy mô lớn.
