Kiến nghị hoàn thiện pháp luật hình sự và tố tụng hình sự về xâm hại tình dục trẻ em

Mới đây, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Đồng Nai tổ chức Hội đồng Khoa học và Công nghệ cấp tỉnh để đánh giá, nghiệm thu đề tài "Nâng cao chất lượng thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra các vụ án xâm hại tình dục trẻ em trên địa bàn tỉnh Bình Phước".

Đề tài trên do TS Nguyễn Quốc Hân, Viện trưởng VKSND tỉnh Đồng Nai làm chủ nhiệm, cùng 6 thành viên tiến hành nghiên cứu trong thời gian 3 năm.

Nhiều khái niệm pháp lý vẫn còn mơ hồ

Theo nhóm nghiên cứu, qua thực tiễn công tác đấu tranh và giải quyết các vụ án về các tội xâm phạm tình dục trẻ em trong thời gian qua nói chung và tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi nói riêng, các cơ quan tố tụng ở từng nơi nhận thức pháp luật còn có sự khác nhau, chưa có sự thống nhất trong cách hiểu và vận dụng pháp luật trong quá trình giải quyết án, dẫn đến việc áp dụng pháp luật hình sự có sự khác nhau.

Cụ thể, Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) tại chương XIV đã quy định 7 tội danh liên quan đến xâm phạm tình dục (từ Điều 141 đến 147), trong đó có 5 điều quy định riêng về tội phạm xâm hại trẻ em.

Tuy nhiên, nhiều khái niệm pháp lý vẫn còn mơ hồ, thiếu ranh giới rõ ràng để phân biệt các hành vi như: Hành vi dâm ô trẻ em, khiêu dâm trẻ em, hành vi hiếp dâm người dưới 16 tuổi…

Những nội dung trên cũng chưa được quy định rõ trong Luật Trẻ em. Bởi tại khoản 8 Điều 4 Luật Trẻ em quy định: “Xâm hại tình dục trẻ em là việc dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực, ép buộc, lôi kéo, dụ dỗ trẻ em tham gia vào các hành vi liên quan đến tình dục, bao gồm hiếp dâm, cưỡng dâm, giao cấu, dâm ô với trẻ em và sử dụng trẻ em vào mục đích mại dâm, khiêu dâm dưới mọi hình thức”.

Mặc dù TAND Tối cao cũng có Nghị quyết hướng dẫn hành vi dâm ô và hành vi quan hệ tình dục khác. Nhưng khái niệm về tội xâm phạm tình dục trẻ em chưa được rõ ràng để phân biệt khi định tội danh nên việc khởi tố nhiều vụ án có hành vi xâm phạm tình dục trẻ em gặp khó khăn, kéo dài thời gian xử lý khiến dư luận bức xúc.

Nhóm nghiên cứu nhận thấy rằng mô tả của Bộ luật Hình sự về hành vi xâm phạm tình dục có tính tổng quát, dẫn đến thực tiễn áp dụng còn có cách hiểu và nhận thức khác nhau.

Nghiêm cấm hành vi dụ dỗ, gạ gẫm trẻ em

Đặc biệt, nhóm nghiên cứu cũng đã đưa ra một số kiến nghị để hoàn thiện pháp luật hình sự và tố tụng hình sự về xâm hại tình dục trẻ em.

Như, cần sửa đổi, bổ sung hoàn thiện để làm rõ định nghĩa như thế nào về “giao cấu” và “các hành vi quan hệ tình dục khác”. Bản chất của các hành vi phạm tội này hiện chưa rõ ràng để đảm bảo sự công bằng trong việc bảo vệ trẻ em trai và trẻ em gái cũng như xem xét đầy đủ các hình thức hiếp dâm khác nhau về khái niệm “giao cấu”.

Ngoài ra, cần sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự để làm rõ khái niệm “hiếp dâm”. Nên được hiểu là bất kỳ hành vi thâm nhập nào (qua đường âm đạo, hậu môn hoặc đường miệng) mà không có sự đồng ý của nạn nhân và loại bỏ các yêu cầu về sử dụng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực cần cân nhắc bổ sung một tội danh riêng về “xâm hại tình dục” để xử lý những hành vi tình dục trái pháp luật mà không có sự xâm nhập.

Bên cạnh đó, cũng cần làm rõ các yếu tố cấu thành tội “sử dụng trẻ em vào mục đích khiêu dâm” quy định tại Điều 147 BLHS.

Nhóm nghiên cứu cho rằng cần phải ban hành Nghị quyết định nghĩa "trình diễn khiêu dâm" là việc lôi kéo trẻ em tham gia vào hoạt động tình dục một cách thực sự hoặc mô phỏng, hoặc khiến trẻ em thoát y, khoả thân.

Cần nghiêm cấm hành vi dụ dỗ, gạ gẫm trẻ em. Vì “dụ dỗ” là một loại hành vi phổ biến mà người phạm tội thường sử dụng để kết thân và tạo dựng một mối quan hệ tình cảm với trẻ em, đôi lúc với cả gia đình trẻ em, nhằm làm giảm sự đề phòng của trẻ em nhằm mục đích xâm hại tình dục trẻ em.

Nhóm nghiên cứu dẫn chứng trên thế giới, nhiều quốc gia đã quy định những tội danh mới liên quan đến hành vi dụ dỗ, gạ gẫm trẻ em qua mạng.

Vì vậy, Việt Nam cũng cần quy định rõ để cho phép các cơ quan điều tra can thiệp ngay lập tức khi có bằng chứng rõ ràng về việc dụ dỗ trẻ em, trước khi hành vi xâm hại tình dục trẻ em thực sự diễn ra.