Người lớn phải làm gương liêm khiết

Phải từ câu chuyện ứng xử cụ thể

Hình thành văn hóa phòng chống tham nhũng từ lớp người trẻ tuổi là một quyết định rất đúng. Nhưng cần rà soát xem chương trình và sách giáo khoa hiện hành đã đề cập chuyện này như thế nào đã. Sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 4, chủ điểm “Măng mọc thẳng” nói về tính trung thực, có câu chuyện ông Tô Hiến Thành khước từ tiền hối lộ của thái hậu để thực hiện di chiếu của vua Lý Anh Tông phò thái tử Long Cán (Lý Cao Tông) đang còn nhỏ lên ngôi. Hay “Biên bản về việc Mèo Vằn ăn hối lộ trong đám cưới Chuột” trong quyển Tiếng Việt lớp 5 cũng đã nói đến nội dung này.

Dạy phòng chống tham nhũng thì phải dạy bằng những câu chuyện cụ thể, bằng cách ứng xử hằng ngày. Có vậy học sinh mới thấm thía. Dạy lý thuyết suông chẳng khác nào nước đổ lá khoai. Nên nhớ rằng nhân cách con người chỉ có thể được hình thành vững chắc qua nếp sống hằng ngày.

Dạy phòng chống tham nhũng nên theo phương pháp phát huy tính tích cực của học sinh. Chúng ta phải lường trước là học sinh có thể đưa ra những ví dụ rất cụ thể, có khi liên quan đến các chú, các bác, thậm chí các thầy, các cô. Thái độ của người lớn lúc đó phải như thế nào? Theo tôi, tuyệt đối không được có thái độ áp đặt gia trưởng hoặc trù dập các em. Làm giáo dục, chúng ta không thể dạy một đằng làm một nẻo.

Dạy điều hay lẽ phải chính là cách dạy phòng chống tham nhũng tốt nhất. Ảnh: HTD

Về nội dung dạy học, tôi nghĩ rằng nên dạy cho các em những điều hay lẽ phải hơn là đưa ra quá nhiều hiện tượng tiêu cực. Dạy điều hay lẽ phải chính là cách dạy phòng chống tham nhũng tốt nhất. Đưa ra quá nhiều hiện tượng tiêu cực có thể gây hậu quả không tốt trong suy nghĩ của học sinh, khiến các em nhìn xã hội với một màu sắc u ám. Lúc đó lợi bất cập hại. Và có một điều vô cùng quan trọng, quan trọng hơn mọi chương trình giáo dục phòng chống tham nhũng là người lớn chúng ta phải nêu gương liêm khiết cho trẻ em. Tấm gương của người lớn là bài học thấm thía nhất cho thế hệ trẻ. 

GS-TS NGUYỄN MINH THUYẾT, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội

Truyền "lửa" vào văn, sử, giáo dục công dân

Có ý kiến cho rằng việc chống tham nhũng cần bắt đầu từ nhà giáo, với hàm ý nhà trường chính là một môi trường tạo ra văn hóa tham nhũng.Văn hóa tham nhũng tại nhà trường thể hiện ở những chuyện rất nhỏ nhặt như cô giáo yêu quý và thân thiện hơn với các em có học thêm ở nhà riêng với mình, đến việc phụ huynh học sinh tiểu học tặng quà cho thầy cô vào những dịp lễ, tết để thầy cô chú ý đến con mình nhiều hơn trong giờ học. Hay những việc lộ liễu hơn như sinh viên đưa phong bì cho thầy cô quanh mùa thi để xin điểm, để hỏi đề. Rồi tệ hơn nữa là nạn chạy trường, chạy lớp, chạy cả các hội đồng chấm luận văn, các hội đồng xét duyệt đề tài khoa học, thậm chí đến cả các hội đồng phong chức danh giáo sư, phó giáo sư... Tất cả những việc này không được ngăn chặn từ sớm nên giờ đây môi trường giáo dục của một dân tộc hiếu học và tôn sư trọng đạo trở thành một trận địa bị tham nhũng đánh phá tan hoang...
Tôi cho rằng nên nhìn vấn đề theo một cách khác, tích cực hơn, đó là ngành giáo dục không phải - và không thể - là nguyên nhân tạo ra nền văn hóa tham nhũng mà chỉ nhận hậu quả cơ chế xã hội.

Vấn đề là liệu việc này có thể làm được chỉ với vài tiết học theo một số giáo trình, tài liệu, nội dung, hình ảnh, hoạt động? Ở đây, tôi chia sẻ mối lo ngại rằng điều này sẽ khó, vì lâu nay khi nói đến giáo dục chúng ta vẫn thường quá coi trọng việc nhồi nhét kiến thức vào đầu học sinh - trong trường hợp này sẽ là một số từ ngữ, một số điều luật, một số nguyên tắc, khái niệm về tham nhũng và phòng chống tham nhũng, dù đúng và cần thiết nhưng sẽ là vô hồn và e rằng sẽ không thể có tác dụng vì chúng trừu tượng và xa lạ với các em.
Có lẽ điều mà ngành giáo dục nên làm hiện nay không phải là đưa thêm bất kỳ nội dung nào vào chương trình (thậm chí còn phải tiếp tục cắt giảm nội dung chương trình). Điều đáng nói là chúng đang được dạy như thế nào, làm sao thay đổi phương pháp giảng dạy đối với các môn học sẵn có, đặc biệt là các môn khoa học xã hội, để chúng không còn là những môn vô bổ, chán ngán và chẳng học sinh nào muốn học nếu chúng không được hỏi trong các kỳ thi. Nói cách khác, việc phòng chống tham nhũng trong nhà trường có lẽ phải được bắt đầu bằng cách dạy cho tốt các môn học như lịch sử, địa lý, văn học, đạo đức và nhất là môn giáo dục công dân - những môn chú trọng phần dạy người, cụ thể là những con người công dân Việt Nam ở thế kỷ 21 này trước những vấn đề lớn của dân tộc, của đất nước và của thế giới, trong đó có cả vấn đề tham nhũng.Có một điều ngành giáo dục không bao giờ được quên nhưng đã bị quên quá lâu ở Việt Nam - giáo dục không thể là những bài giảng khô khan bằng lời trên lớp học, được trả lại cho thầy cô và nhà trường bằng những bài thi trên giấy và được ghi nhận bằng những con số vô hồn trên học bạ. Giáo dục, trước hết và trên hết, phải bắt nguồn từ các cử chỉ, hành vi, tình cảm của các cá nhân trong cùng một cộng đồng, là thơ, là văn, là nhạc, là kiến trúc, là trang phục, là ẩm thực, là thói quen; là tình cảm thầy trò, bạn bè, là các giá trị của cá nhân và của cộng đồng, là lịch sử và truyền thống của dân tộc. Là niềm tự hào rưng rưng của mỗi người Việt Nam khi nghe bản quốc thiều, khi nhìn màu cờ sắc áo của đội bóng Việt Nam trong mỗi trận đấu ...
Những điều này chẳng hề nặng nề, gây áp lực, hay quá tải đối với học sinh, sinh viên, trái lại còn là một niềm vui sướng nếu có những người thầy truyền đạt đến chúng với tất cả tâm hồn... Những điều đó cũng chẳng cần có lộ trình, chẳng cần thí điểm và tổng kết, chẳng cần chuyên gia và tập huấn... Mà nó có thể bắt đầu ngay bây giờ, chính giây phút này, bởi chính mỗi người chúng ta nếu chúng ta có sẵn lòng yêu nước và tự hào dân tộc.

Tiến sĩ VŨ THỊ PHƯƠNG ANH

TỐ NHƯ - TRƯƠNG HIỆU ghi