Nhạc sĩ Phạm Tuyên: Từ một ngã tư đường phố là món quà quý đối với tôi

Nhạc sĩ Phạm Tuyên vừa kỷ niệm lần sinh nhật thứ 80 hôm 12/1 vừa qua. Đến nay, ông đã có được một gia tài nghệ thuật đồ sộ gồm trên 600 ca khúc, trong đó có nhiều bài hát đi cùng năm tháng. Riêng với Lực lượng CAND, nhạc sĩ Phạm Tuyên đã dành nhiều tình cảm yêu mến qua ba bài hát: "Đêm trên Chalo", "Từ một ngã tư đường phố" và "Trên chiếc xe màu lửa". Trong đó, "Đêm trên Chalo" và "Từ một ngã tư đường phố" là 2 nhạc phẩm được nhạc sĩ coi là món quà quý trong cuộc đời sáng tác âm nhạc của mình.

Tôi tìm đến nhà nhạc sĩ Phạm Tuyên vào một buổi chiều đông muộn, khi phố xá đã lên đèn. Ngồi trong căn phòng khách nhỏ, ngăn nắp, tôi kịp nhận ra ngoài ban công là một vòm xanh lao xao, cành lá vươn vào tận cửa. Nhạc sĩ Phạm Tuyên có dáng người cao lớn và một khuôn mặt hồn hậu. Ông là con thứ 9 của học giả Phạm Quỳnh - ông chủ bút "Nam phong tạp chí" nổi tiếng một thời nên từ nhỏ đã được gia đình cho ăn học rất bài bản, trong đó có bộ môn âm nhạc.

Cho đến nay, ông vẫn luôn giữ bên mình cuốn sổ tay lưu giữ bản thảo của hầu hết các sáng tác. Trên mỗi bản thảo đều có ghi rõ thời điểm sáng tác, đơn vị dàn dựng và các giải thưởng... Đó là thói quen cẩn thận, chu đáo đã có từ nhỏ của một con nhà nền nếp, cộng với những năm tháng rèn luyện ở trường Thiếu sinh quân.

Với nhạc sĩ Phạm Tuyên, sự ghi nhận bằng Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật hay sự yêu mến của những người yêu nhạc đều là một nguồn nuôi dưỡng, động viên vô tận cho cảm hứng sáng tác của ông. Ông bộc bạch: "Niềm hạnh phúc lớn nhất của người nghệ sĩ là khi bài hát của mình vượt qua thử thách của thời gian, được đời sống chứng nhận. Với Lực lượng Công an, tôi viết không nhiều, nhưng chỉ cần các bạn nhớ đến tôi với "Từ một ngã tư đường phố", là tôi đã cảm thấy hãnh diện lắm rồi".

Nói rồi nhạc sĩ Phạm Tuyên trầm ngâm nhớ lại thời gian cách đây đã 40 năm, khi ông cùng với một số nhạc sĩ như Cầm Phong, Lưu Cầu cùng công tác ở Đài Tiếng nói Việt Nam được Bộ Nội vụ (khi ấy bao gồm cả Lực lượng Công an nhân dân Vũ trang, nay là Bộ đội Biên phòng) mời đi thực tế ở nhiều nơi để sáng tác các ca khúc về mặt trận an ninh. Các nhạc sĩ được một anh Đại úy dẫn đi thực tế các đồn biên phòng ở quân khu 4 như Hà Tĩnh, Quảng Bình rồi lại vòng ra các đơn vị Công an Vũ trang ở phía Bắc. Khi ấy, giặc Mỹ đang đánh phá ác liệt ở khu 4 nên các nhạc sĩ rất khâm phục ý chí của các chiến sĩ Công an Vũ trang bám trụ địa bàn chiến đấu.

Nhạc sĩ Phạm Tuyên tâm sự: "Lúc ấy, tôi tự hứa với lòng mình rằng: Sẽ viết một bài về "Công an Xanh", tức là Lực lượng Công an Vũ trang và một bài về "Công an Vàng", tức là Lực lượng Cảnh sát. Đến giữa năm 1971 thì tôi hoàn thành lời hứa ấy. Bài "Đêm trên Chalo" ra đời trước, không lâu sau thì "Từ một ngã tư đường phố" cũng hoàn thành. Cả hai bài đều được thu âm phát trên Đài Tiếng nói Việt Nam ngay sau đó và đã nhận được nhiều thư khen, thư yêu cầu phát lại của thính giả. Trong dịp Kỷ niệm 40 năm ngày thành lập Lực lượng Bộ đội Biên phòng năm 1999, bài hát "Đêm trên Chalo" được trao thưởng là một trong 10 bài hát hay nhất về lực lượng này, còn "Từ một ngã tư đường phố" trở thành nhạc hiệu của chương trình "An toàn giao thông" trên sóng phát thanh suốt mấy chục năm qua".

Chuyến đi lên đồn Chalo - Đơn vị Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân với nhạc sĩ Phạm Tuyên có thật nhiều kỷ niệm đáng nhớ. Đáng nhớ bởi sự hiểm nguy và khó nhọc trong thời điểm địch đang đánh phá rất mạnh và đáng nhớ bởi nghĩa tình của anh em cán bộ, chiến sĩ trong đồn dành cho các văn nghệ sĩ từ miền Bắc vào. Ở nơi đèo heo hút gió, trong điều kiện chiến tranh thiếu thốn đủ thứ, không có gì đặc biệt để đãi khách quý nhưng các chiến sĩ đã chuẩn bị sẵn một nồi… cháo khỉ.

Thoạt đầu, món ăn quá "mới lạ" khiến mọi người vừa ăn vừa e dè, nhưng rồi nó cũng làm khách xa ấm lòng. Trong ánh lửa bập bùng của đêm biên giới, những giai điệu đầu tiên của bài hát "Đêm trên Chalo" đã ra đời và vang vọng mãi đến ngày hôm nay: "Ơi Chalo! Ơi Chalo! Nơi rừng núi miền Tây Tổ quốc, bừng sáng lung linh một vì sao/ Vì tiếng ru hời hay tiếng đánh vần bi bô/ Những cánh đồng hợp tác hay những nhà máy khói bay/ Có chúng tôi đây vững vàng trên miền Tây…".

Khi tôi nhắc tới ca khúc "Từ một ngã tư đường phố", nhạc sĩ Phạm Tuyên cười rất tươi: "Hồi ấy, tôi vừa đi thực tế ở trong khu 4 ra. Đang trong không khí chiến tranh căng thẳng ác liệt, ra đến Hà Nội không khí thật yên bình. Lạ nhất là lúc đó Hà Nội bắt đầu xuất hiện đèn xanh đèn đỏ ở một số ngã tư nên chúng tôi rất thích thú. Thế là tôi viết bài "Từ một ngã tư đường phố" với những nốt nhạc rất vui về một ngã tư nhưng chính là về cuộc sống mến yêu. Hình ảnh người chiến sĩ Cảnh sát Giao thông chỉ xuất hiện rất ngắn ở cuối bài, nhưng đó lại chính là điều đọng lại. Họ đang âm thầm làm việc vì sự bình yên trong giao thông, cũng là sự bình yêu của đất nước".

Ngay từ khi ra đời, "Từ một ngã tư đường phố" đã nhận được sự hưởng ứng nhiệt liệt của khán thính giả. Đài Tiếng nói Việt Nam nhận được nhiều thư yêu cầu của thính giả gửi về, nên bài hát được phát đi phát lại liên tục, được in nhiều trên báo và tuyển vào các sách nhạc. Nhạc sĩ Phạm Tuyên cũng nhận được rất nhiều thư chia sẻ của thính giả, trong đó có các em nhỏ ở Hải Phòng, Thái Bình gửi về hỏi: "Bác Phạm Tuyên ơi, cái ngã tư bác viết bài hát ấy là cái ngã tư nào mà đẹp thế, lại có cả đèn xanh đèn đỏ?".

Trong thư trả lời các em, nhạc sĩ Phạm Tuyên viết: "Đó là ngã tư Cửa Nam, nơi bác thường đi làm qua; là ngã tư Bà Triệu ngay gần cơ quan bác; là bất kỳ một ngã tư nào của Hà Nội… Và ở chỗ các cháu, chắc cũng sắp có các ngã tư có đèn xanh đèn đỏ như thế đấy!".

Nhạc sĩ Phạm Tuyên tâm sự rằng, ông luôn coi bài hát "Từ một ngã tư đường phố" như một món quà quý giá trong cuộc đời sáng tác âm nhạc của mình. Ông nói: "Tôi viết với tư cách một người dân "viết về" người chiến sĩ cảnh sát giao thông chứ không phải "viết cho" họ nên cảm xúc rất chân thực, tự nhiên, dễ thuộc, dễ nhớ, lại sử dụng nhiều quãng 7 nên âm điệu rất tươi vui, phù hợp với tiếng Việt. Tôi viết bài hát cho đủ các ngành, nhưng không phải bài nào cũng vượt qua thời gian như trường hợp của "Từ một ngã tư đường phố" đâu".

Giản dị mà lắng đọng, người chiến sĩ công an ẩn mình trong cuộc sống đời thường, lặng lẽ trong công việc của mình, góp phần đem lại sự bình yên trong cuộc sống: "Và trên ngã tư này đây/ Dẫu nắng mưa hay đêm ngày/ Thân thiết dáng hình của người chiến sĩ giữ trật tự an ninh/ Bảo vệ hạnh phúc cho câu ca rộn rã lúc bình mình/ Trái tim ai hòa nhịp cuộc sống trên ngã tư thân yêu…". Gần 40 năm qua, những giai điệu thân quen của bài hát "Từ một ngã tư đường phố" vẫn liên tục vang lên. Đặc biệt, trong nhiều lần hội diễn Văn hóa - Thể thao CAND, giai điệu của bài hát này được chọn để làm nhạc nền cho các màn đồng diễn. Và cho đến nay, đây vẫn là một trong những bài hát hay nhất, được yêu thích nhất về Lực lượng Cảnh sát giao thông nói riêng và Lực lượng CAND nói chung.

Sau này, nhận lời mời của Sở Công an TP Hà Nội, nhạc sĩ cũng có chuyến đi thâm nhập thực tế và sau đó có bài hát về lực lượng Phòng cháy chữa cháy, đó là bài "Trên chiếc xe màu lửa". Bài hát này được đăng trên báo CAND số tết năm Bính Dần (1986) và cũng trở thành bài hát truyền thống của lực lượng Cảnh sát. Mặc dù độ "phủ sóng" của "Trên chiếc xe màu lửa" không thể bằng "Đêm trên Chalo" và "Từ một ngã tư đường phố", song với nhạc sĩ Phạm Tuyên, đó cũng  là một điều đáng tự hào

Chiến sĩ CSGT điều hành giao thông tại một ngã tư.