Quan hệ Mỹ-Triều: Vẫn còn cơ hội phía trước

Trò chuyện với PV Pháp Luật TP.HCM chiều 28-2, sau khi thượng đỉnh Mỹ-Triều kết thúc mà không đạt được thỏa thuận chung, TS Nguyễn Việt Phương, nghiên cứu viên tại Trung tâm Belfer, ĐH Harvard (Mỹ), cho rằng quan hệ Mỹ-Triều vẫn còn cơ hội phía trước.

Đáng tiếc khi cơ hội bị bỏ qua

. Phóng viên: Nhiều người bất ngờ trước kết quả không ký kết thỏa thuận chiều nay khi mà trước đó đã có nhiều dấu hiệu tích cực. Cảm nhận của ông như thế nào và theo ông, nguyên nhân cốt lõi của kết quả lần này nằm ở đâu?

+ TS Nguyễn Việt Phương: Tôi hết sức bất ngờ vì hội nghị lần này không đạt kết quả cuối cùng như (tôi và nhiều người) mong đợi. Việc bỏ lỡ một cơ hội lớn như thế này để đưa ra tuyên bố chung thật là đáng tiếc. Hai bên đã đặt rất nhiều kỳ vọng để đi đến cuộc họp lần này và áp lực về mặt đối nội, đó là tạo nên một cú hích trong quan hệ với Triều Tiên, đối với ông Trump là đủ lớn để phải có thành quả nhất định. Nhưng kết quả thì không như dự đoán của giới báo chí, chuyên gia và thậm chí theo tôi là của chính ông Trump và ông Kim.

Cho đến giờ, chỉ có Mỹ lên tiếng qua cuộc họp báo của ông Trump trong khi CHDCND Triều Tiên vẫn chưa có phát ngôn. Vì vậy cần thêm thông tin chính thức từ phía Bình Nhưỡng để chúng ta có được góc nhìn toàn diện hơn từ cả hai phía. Dù vậy, dựa trên những thông tin từ phía ông Trump có thể thấy hai bên đã có một sự khác biệt đáng kể. Khác biệt ấy không chỉ ở khái niệm phi hạt nhân hóa mà còn là quy trình phi hạt nhân hóa. Phía Mỹ muốn Triều Tiên phá dỡ nhiều cơ sở hạt nhân hơn và phải đưa ra danh sách đầy đủ hơn các cơ sở công nghệ liên quan đến tên lửa hạt nhân trước khi Mỹ thực hiện các động thái gỡ bỏ lệnh cấm vận. Trong khi đó, Triều Tiên muốn Mỹ phải gỡ bỏ các lệnh cấm vận trước. Vậy nên cả hai chưa đạt thỏa thuận.

TS Nguyễn Việt Phương trao đổi với Pháp Luật TP.HCM chiều 28-2. Ảnh: LAN NGUYỄN

. Nhưng liệu còn nguyên nhân nào khác nữa không, thưa ông?

+ Theo tôi, còn có nguyên nhân sâu xa hơn rất nhiều. Vấn đề Triều Tiên muốn Mỹ gỡ bỏ hoàn toàn các lệnh cấm vận đã có từ trước đến nay rồi. Ông Trump hoàn toàn biết điều đó. Lần này có vẻ chính ông Trump là người chủ động trong việc không đưa ra một thỏa thuận nào. Có thể chính là vì áp lực đối nội khiến ông Trump đã đưa ra quyết định như vậy. Theo đánh giá của tôi, biểu hiện của ông Trump trong quá trình họp báo là rất tốt, rất ấn tượng, các câu trả lời súc tích, rõ ràng, mạnh mẽ với những lý do thuyết phục. Nhưng hiện tại cựu luật sư cá nhân của tổng thống Trump, ông Michael Cohen, đã có phát ngôn bất lợi đối với đương kim tổng thống trước Quốc hội Mỹ. Ngoài ra, Mỹ phải tham gia giải quyết căng thẳng ngày càng gia tăng của Pakistan và Ấn Độ sau khi quân đội Pakistan bắn rơi hai máy bay quân sự Ấn Độ đang làm nhiệm vụ không kích các nhóm vũ trang ở bang Kashmir trong ngày 27-2.

Chính vì vậy, thay vì đưa ra tuyên bố chung trong đó có một số kết quả có thể sẽ bị chỉ trích thì ông Trump đã thay đổi cách tiếp cận: Sử dụng cách mà cựu tổng thống Ronald Reagan từng áp dụng trong đàm phán với Liên Xô năm 1980 về việc cắt giảm vũ khí hạt nhân. Đó là “thà không có thỏa thuận nào còn hơn là đưa ra một thỏa thuận không có lợi”. Vậy nên suy cho cùng, nếu xét bối cảnh hiện tại và phát ngôn của ông Trump từ trước đến nay, việc Mỹ, Triều chưa đạt được thỏa thuận cũng là điều hoàn toàn dễ hiểu.

. Nếu không có vụ việc liên quan đến ông Cohen và cuộc đụng độ giữa Ấn Độ và Pakistan thì kết quả của hội nghị lần này có lạc quan hơn không?

+ Tôi nghĩ là có thể. Nhưng cũng khó nói vì một người lão luyện như ông Trump cũng phải cân nhắc từng hành động trước một sự kiện lớn thu hút hơn 3.000 PV báo chí quốc tế. Còn sự kiện Pakistan bắn rơi máy bay Ấn Độ chỉ mới xảy ra gần đây nên khó có thể đánh giá chính xác mối quan hệ giữa các sự kiện đó với kết quả hội nghị lần này.

. Ông nhận xét như thế nào về biểu hiện của ông Kim Jong-un?

+ Cá nhân tôi cảm thấy ông Kim tương đối căng thẳng. Ở thượng đỉnh lần thứ nhất, buổi tối trước khi diễn ra các cuộc họp quan trọng, ông Kim vẫn thoải mái đi dạo phố với bộ trưởng ngoại giao Singapore. Lần này, ông Kim gần như không tham gia bất cứ hoạt động nào ngoại trừ việc đi thăm Đại sứ quán Triều Tiên tại Hà Nội. Nhà lãnh đạo Triều Tiên không tham gia hoạt động tham quan vịnh Hạ Long, không đến Hải Phòng. Tôi nghĩ phần lớn thời gian đó ông Kim vẫn dành cho “con bài” lớn nhất là muốn Mỹ gỡ bỏ hoàn toàn các lệnh cấm vận.

Triển vọng đàm phán trong tương lai

. Trong thời gian tới, triển vọng giải quyết bất đồng giữa Mỹ và Triều Tiên sẽ như thế nào?

+ Thứ nhất, Triều Tiên đã hứa không tiến hành thử tên lửa, vũ khí hạt nhân. Đặc biệt khi trả lời trước báo chí, ông Kim Jong-un đã nói rằng “nếu không có ý định giải trừ vũ khí hạt nhân thì đã không đến đây”. Điều này thể hiện thiện chí của phía Triều Tiên. Mặc dù hội nghị lần này không đạt được thỏa thuận nào nhưng xét động thái của cả hai bên, bao gồm nhận xét tích cực của ông Trump về ông Kim, thì vẫn có hy vọng việc đàm phán phi hạt nhân hóa vẫn sẽ được tiếp tục, dù có thể chậm hơn và ở cấp thấp hơn.

. Nếu quay lại bàn đàm phán trong thời gian tới, Mỹ và Triều Tiên sẽ bắt đầu từ đâu liên quan đến vấn đề phi hạt nhân hóa?

+ Tôi nghĩ Mỹ và Triều Tiên sẽ bắt đầu đàm phán lại từ quy trình phi hạt nhân hóa. Quy trình theo nghĩa là Triều Tiên vẫn muốn Mỹ gỡ bỏ hoàn toàn các lệnh cấm vận trước. Phía Mỹ có một bước tiến trong việc tiếp cận vấn đề này. Ông Trump đã nói hai bên chưa có thỏa thuận không phải vì Triều Tiên không từ bỏ hoàn toàn chương trình hạt nhân, mà là sự tiết giảm của Triều Tiên chưa đủ để phía Mỹ gỡ bỏ hoàn toàn các lệnh cấm vận. Vì vậy, hai bên hoàn toàn có thể thảo luận để đưa ra danh sách các hoạt động. Cả hai bên có thể thống nhất nguyên tắc làm việc theo hướng đưa ra việc dỡ bỏ từng bước các cơ sở hạt nhân để đổi lại sự nới lỏng hoặc gỡ bỏ điều khoản cấm vận tương ứng.