Ngày 21-6 vừa qua, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết về xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng (TCTD). Nghị quyết này được thực hiện trong thời hạn 5 năm, kể từ ngày 15/8/2017. Từ đây, những nút thắt về xử lý nợ xấu chính thức được tháo gỡ.
Cố tình chây ỳ
Tuy nhiên cho đến nay, việc xử lý nợ xấu tại các ngân hàng thương mại (NHTM) vẫn đang gặp phải những rào cản pháp lý như việc thu giữ tài sản bảo đảm, phát mại tài sản bảo đảm; thủ tục khởi kiện, thi hành án dân sự, xử lý các khoản nợ đã bán sang VAMC…
Theo nhiều chuyên gia tài chính ngân hàng, những khó khăn pháp lý mà các TCTD gặp phải khi xử lý nợ xấu, có thể nêu lên là: Thứ nhất, các quy định về việc thu giữ và xử lý tài sản bảo đảm còn chồng chéo, bất cập dẫn đến việc xử lý tài sản bảo đảm bị kéo dài.
Các TCTD không thể chủ động thu giữ nếu chủ tài sản không đồng thuận, cố tình chống đối, chây ỳ, thậm chí tạo ra các tranh chấp khác liên quan đến tài sản bảo đảm để khởi kiện ra tòa nhằm kéo dài thời gian xử lý. Theo đó, việc xử lý tài sản bảo đảm sẽ bị kéo dài thời gian xử lý, gây ảnh hưởng lớn đến việc xử lý nợ xấu.
Không thiếu những trường hợp thời gian xử lý tài sản bảo đảm bị kéo dài như vụ một công tuy thủy sản ở Sóc Trăng: giám đốc bỏ trốn, khách hàng chây ì không hợp tác trong xử lý tài sản bảo đảm sau bản án hình sự…
Cho đến nay, việc xử lý nợ xấu tại các NHTM vẫn đang gặp phải những rào cản pháp lý như việc thu giữ tài sản bảo đảm, phát mại tài sản bảo đảm
Thứ hai là những khó khăn đối với việc xử lý tài sản bảo đảm là tài sản gắn liền với đất nhưng quyền sử dụng đất là đất thuê trả tiền hàng năm hoặc tài sản bảo đảm là quyền sử dụng đất (đất ở) nhưng tài sản trên đất (nhà ở) không có giấy chứng nhận quyền sở hữu. Thứ ba, thời gian tố tụng tại tòa, thời gian yêu cầu thi hành án phức tạp và kéo dài.
Chia sẻ về điều này, ông Võ Tấn Hoàng Văn, Tổng Giám đốc NHTM Cổ phần Sài Gòn (SCB) cho biết, tại SCB có những vụ việc ngân hàng khởi kiện từ 3 - 4 năm nhưng vẫn chưa được đưa ra xét xử. Đây cũng là tình trạng chung của nhiều ngân hàng dẫn tới việc xử lý tài sản bảo đảm kéo dài, gây khó khăn trong công tác thu hồi nợ.
Thứ tư, về quyền xử lý tài sản bảo đảm là dự án bất động sản. Trong thời gian tiến hành tố tụng, do Bộ luật Dân sự năm 2015 đã bỏ quyền thu giữ tài sản bảo đảm của bên nhận bảo đảm, đã tạo ra sự ỷ lại của một số khách hàng giữ lại tài sản và tiếp tục khai thác để sản xuất kinh doanh.
Ví dụ, một khách hàng vay vốn của ba ngân hàng hơn 300 tỷ đồng để kinh doanh khách sạn nhưng chây ỳ không trả nợ đã hơn 5 năm. Trong khi tài sản bị thế chấp ngân hàng đã tìm được khách mua để thu nợ nhưng khách hàng vay không chịu bàn giao tài sản, vẫn ngang nhiên khai thác thu lời lên đến hàng chục tỷ đồng/năm trên chính tài sản mà theo luật đã là tài sản của các ngân hàng.
Ngân hàng kiện ra tòa đến nay đã 48 tháng nhưng vụ án vẫn chưa được đưa ra xét xử. Nếu xử lý được khách sạn đó, đem bán thì mới thu được nợ gốc nhưng để chậm vài ba năm nữa thì hết khấu hao, việc thu được 50% giá trị khoản vay cũng là điều khó…
Nhiều hệ lụy
Những trở ngại pháp lý này đang khiến cho quá trình xử lý nợ xấu diễn ra chậm chạp, không hiệu quả, thậm chí làm lãng phí nguồn lực, ảnh hưởng rất lớn đến nền tảng tài chính, khả năng mở rộng tín dụng, lợi nhuận, …
Tổng giám đốc một ngân hàng lớn ví von nợ xấu như “cục máu đông”, khi chưa được đánh tan sẽ gây nhiều hệ lụy, gây tắc nghẽn cho nền kinh tế. Nợ xấu tạo ra một nguồn vốn không sinh lời, từ đó khiến sự tiếp cận vốn của doanh nghiệp khó khăn, vì một dòng vốn bị ứ đọng không được đưa vào lưu thông.
Nợ xấu tăng, ngân hàng phải tăng cường trích lập dự phòng rủi ro, nguồn trích lập dự phòng chính là một trong những chi phí lớn nhất ảnh hưởng đến lợi nhuận của các TCTD và khiến cho lãi suất tiền vay của ngân hàng dành cho doanh nghiệp không giảm được. Ngoài ra, nợ xấu cao, các ngân hàng cũng không có lợi nhuận để nộp vào ngân sách.
Kinh nghiệm của nhiều nước trên thế giới cho thấy, muốn xử lý nợ xấu hiệu quả cần phải có cam kết chính trị mạnh mẽ, đủ nguồn lực, khuôn khổ pháp lý thích hợp và cơ quan thực thi mạnh mẽ.
Nghị quyết về xử lý nợ xấu đã được Quốc hội thông qua sẽ cơ bản xử lý được căn nguyên những tồn tại hiện có đối với vấn đề xử lý nợ xấu. Điều quan trọng là làm sao tạo ra chế tài bình đẳng trong quan hệ dân sự, pháp luật, góp phần đẩy mạnh xử lý nợ xấu của các NHTM.
