Kiểm sát viên cao cấp Võ Văn Thêm (Viện Phúc thẩm 3) nói một khi luật không quy định cụ thể về chuyện này thì các cơ quan tố tụng không nên làm bởi về nguyên tắc, chỉ người dân mới được làm những gì luật không cấm.
Là dân sự, sao lại áp đặt?
Theo ông Thêm, tuyên truyền, giáo dục pháp luật là nhiệm vụ của ngành tư pháp nhưng hình thức, mức độ thế nào là phù hợp và đúng pháp chế mới quan trọng. Hơn nữa, tính pháp chế phải thống nhất từ trung ương đến địa phương. Để một nơi nào đó có sự “sáng tạo trong áp dụng pháp luật” sẽ dễ dẫn đến sai lầm không thể lường trước được.
Ông Thêm lý giải: Án hình sự có thể xử lưu động vì có những chuẩn mực khác án dân sự. Bản chất của án hình sự là hành vi nguy hiểm cao cho xã hội, cần răn đe, phòng ngừa chung cho cộng đồng dân cư ở một địa phương. Trong khi đó, án dân sự có nguyên tắc là sự tự nguyện và thỏa thuận giữa các bên.
Nếu chẳng may một phiên tòa dân sự lưu động bị hủy hay sửa thì người dân sẽ suy diễn là tòa tuyên truyền sai pháp luật hay sao? Khi ấy, đưa những tranh chấp của người dân ra tòa xử lưu động thì liệu giáo dục được cái gì? Tuyên truyền, giáo dục pháp luật có thể bằng nhiều cách chứ không phải chỉ thông qua những vụ án đưa ra xử lưu động. Dân gian thường có câu “vô phúc đáo tụng đình”, khi một người bị kiện ra tòa thì khi ấy lòng tự trọng của họ đã bị ảnh hưởng. Một phiên tòa dân sự mang dáng dấp của đạo đức nhiều hơn mà giáo dục đạo đức pháp luật tại nơi công cộng thì ít nhiều sẽ ảnh hưởng đến uy tín, danh dự của họ.
Án hình sự như thế này có thể xử lưu động để răn đe, phòng ngừa chung cho cộng đồng, còn án dân sự thì có nên? Trong ảnh: Vụ giết người bỏ thùng xốp tại quận Bình Thạnh, TP.HCM. Ảnh: HTD
Đồng tình, thẩm phán Lê Hoàng Ngọc Hải (TAND quận Gò Vấp, TP.HCM) phân tích: Giao dịch dân sự giữa các cá nhân là giao dịch được pháp luật cho phép. Nếu hai bên vi phạm điều gì thì họ có quyền tự thương lượng để giải quyết mâu thuẫn, nếu không xong thì tòa mới đưa ra xử. Do đó bản chất của những tranh chấp dân sự luôn mang tính thỏa thuận. Án hình sự đưa ra xử lưu động là bình thường bởi lẽ việc này mang tính giáo dục, phòng ngừa, răn đe cao trong nhân dân. Nhưng vụ việc dân sự thì các bên đương sự có tội tình gì đâu mà đem ra răn đe.
Xử được nhưng tùy vụ?
Ngược lại, theo thẩm phán Hoàng Văn Hải (Phó Chánh án TAND tỉnh Tây Ninh), luật không cấm thì ngành tòa án có quyền xử lưu động án dân sự để nâng cao nhận thức pháp luật cho người dân. Tuy nhiên, tòa phải chọn những vụ không ảnh hưởng đến bí mật đời tư, uy tín của hai bên đương sự. Cạnh đó, tòa cũng không nên đưa những tranh chấp ảnh hưởng đến việc làm ăn, kinh doanh của các công ty nước ngoài, có quan hệ hữu nghị ra xử vì ít nhiều sẽ gây ảnh hưởng đến uy tín và mối quan hệ làm ăn của họ ở nước ta. Nói chung, mục đích cuối cùng của xử lưu động là tuyên truyền pháp luật nhưng không phải vụ án nào, loại án nào cũng áp dụng được.
Luật sư Vũ Bá Thanh (Chủ nhiệm Đoàn Luật sư tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu) cũng cho rằng với những tranh chấp mang tính chất số đông và có ảnh hưởng đến tâm lý xã hội rộng lớn thì cứ việc xử lưu động. Chẳng hạn các tranh chấp quanh chuyện hùn hạp góp vốn để mua bán căn hộ chung cư thì hoàn toàn có thể xử lưu động bởi đây là một loại quan hệ tranh chấp mới đang phổ biến trong xã hội, được rất nhiều người quan tâm...
| Một số vụ xử lưu động - Đầu tháng 4-2010, TAND huyện Điện Bàn (Quảng Nam) đã xử lưu động hai vụ tranh chấp tài sản trong hôn nhân và tranh chấp tài sản thừa kế tại xã Điện Phương. Vụ thứ nhất, vợ chồng ông B. thuận tình ly hôn nhưng có tranh chấp về tài sản chung nên tòa đã tuyên chia đôi khối tài sản. Vụ thứ hai, ông A. được cha (đã mất) để thừa kế cho một miếng đất nhưng bị người con chiếm đoạt xây nhà nên ông A. kiện ra tòa đòi lại đất. Tòa đã tuyên buộc người con phải trả lại đất cho ông A., ngược lại ông A. phải “thối” lại cho người con một nửa giá trị ngôi nhà. - Tháng 9-2009, TAND TP Long Xuyên (An Giang) đã đưa hai vụ tranh chấp hợp đồng góp hụi và tranh chấp hợp đồng vay tài sản - hợp đồng góp hụi mà bị đơn là bốn mẹ con bà H. ra xử lưu động tại trụ sở văn phòng khóm nơi bà H. đang sinh sống. Tuyên án, tòa đã buộc bốn mẹ con bà H. phải trả tổng cộng cho các nguyên đơn gần ba tỉ đồng. Tại phiên xử lưu động công khai này, bốn mẹ con bà H. đều vắng mặt vì xấu hổ, ngại với hàng xóm. Bà H. còn than thở sau này mất nhiều mối làm ăn vì bị mất uy tín. |
| Giáo dục pháp luật hiệu quả Năm 2009, TAND huyện chúng tôi đã xử lưu động 41 vụ án hình sự và một vụ án dân sự. Từ đầu năm đến nay, chúng tôi đã xử lưu động ba vụ án dân sự. Sắp tới, tôi cũng đã lên lịch và sẽ đích thân ngồi chủ tọa để xử một vụ yêu cầu bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng. Tôi cho rằng các tranh chấp dân sự về đất đai, tranh chấp tài sản trong hôn nhân thì hoàn toàn có thể đưa ra xử lưu động vì nó mang tính giáo dục pháp luật và nhắc nhở đến khía cạnh tình làng nghĩa xóm ở nông thôn. Ngay cả những vụ ly hôn xuất phát từ bạo lực vợ chồng cũng vậy, xử lưu động để bà con nhìn vào đó mà học hỏi, tránh những tình huống xấu và rút ra cách ứng xử hợp lý cho mình. Tuy nhiên, theo tôi, cũng phải nên chọn lựa vì không phải tranh chấp dân sự nào cũng mang ra xử lưu động được. Thẩm phán NGUYỄN VĂN TƯƠI, Chánh án TAND huyện Điện Bàn (Quảng Nam) Không cần thiết Hoàn toàn không cần thiết phải đưa án dân sự ra xử lưu động vì đó là những tranh chấp quyền lợi về tài sản hoặc nhân thân phi tài sản. Nó chỉ mang tính giáo dục trong việc giao kết hợp đồng giữa hai bên với nhau chứ không mang tính tuyên truyền, răn đe, giáo dục pháp luật và phòng ngừa chung cho xã hội. Đó là chưa kể việc xử lưu động dân sự đôi khi làm lộ bí mật về quyền nhân thân của đương sự vốn đang được pháp luật bảo vệ. Luật sư NGUYỄN MINH TÂM, Đoàn Luật sư TP.HCM Phơi bày đời tư Những người làm luật phải luôn đặt câu hỏi luật không cấm nhưng có nên làm không và làm thì có ảnh hưởng đến ai không. Tuyên truyền pháp luật để bà con nhân dân nhận thức là tốt nhưng tranh chấp dân sự giữa hai bên có xung đột về lợi ích thường rất gay gắt, khó lường. Có khi đó là mâu thuẫn giữa số đông với chính quyền, có khi lại liên quan đến quan hệ huyết thống, có nên đưa ra phơi bày trước bàn dân thiên hạ? Một thẩm phán chuyên xử án dân sự TAND TP.HCM |
THANH TÙNG - VĂN ĐOÀN
