Mặc dù có vô số chế độ ăn kiêng, thực phẩm bổ sung và các sản phẩm chăm sóc sức khỏe tuyên bố giúp ngăn chặn sự suy thoái của bộ não và cơ thể, nhưng sự thật lão hóa là điều không thể tránh khỏi (nếu không, tất cả chúng ta sẽ sống mãi).
Chúng ta thường nói về cách giữ cho cơ thể khỏe mạnh khi về già, nhưng còn sức khỏe của bộ não thì sao?
Sức khỏe của bộ não là gì?
Theo Viện Lão hóa Quốc gia, có bốn lĩnh vực chính về sức khỏe não bộ:
- Sức khỏe nhận thức đề cập đến việc bạn suy nghĩ, học hỏi và ghi nhớ tốt như thế nào.
- Chức năng vận động cho biết bộ não của bạn có khả năng tạo ra và kiểm soát các chuyển động và thăng bằng của cơ thể tốt đến mức nào.
- Chức năng cảm xúc bao gồm khả năng diễn giải và phản ứng của bạn với các cảm xúc dễ chịu và khó chịu.
- Chức năng xúc giác đo lường mức độ cảm nhận của não và phản ứng với các cảm giác chạm khác nhau, bao gồm áp lực, đau và nhiệt độ.
Khi nói về sức khỏe của bộ não, đa số mọi người thường chỉ đề cập đến sức khỏe nhận thức. Tuy nhiên, cả bốn yếu tố trên có liên hệ rất chặt chẽ và hỗ trợ qua lại lẫn nhau.
Điều gì xảy ra với sức khỏe nhận thức khi bạn già đi?
Thomas Hammond, MD - Nhà thần kinh học thuộc Viện khoa học thần kinh Marcus, giải thích rằng các dấu hiệu lão hóa nhận thức bình thường có xu hướng xuất hiện ở độ tuổi 45. "Lão hóa bình thường sẽ làm chậm quá trình phục hồi trí nhớ và hầu hết mọi người sẽ gặp khó khăn khi nhớ tên của người khác, đồ vật hoặc địa điểm."
Những trục trặc nhỏ trong trí nhớ này không phải là dấu hiệu của bệnh mất trí nhớ hoặc suy giảm nhận thức, ông nói.
Thay vào đó, việc quên đi những cuộc trò chuyện hoặc những cuộc hẹn quan trọng mới là điều đáng lo ngại và có liên quan đến dấu hiệu suy giảm nhận thức sớm. Tương tự, việc quên từ ngữ hoặc sự kiện là dấu hiệu cho thấy sự lão hóa sớm.
Chúng ta có thể kiểm soát sức khỏe nhận thức không?
Hammond cho biết các yếu tố di truyền có thể đóng một vai trò trong bệnh Alzheimer, chứng mất trí nhớ, bệnh Parkinson và tình trạng thoái hóa thần kinh khác dẫn đến suy giảm nhận thức.
Ngoài ra, tiền sử gia đình, huyết áp cao, cholesterol cao, đái tháo đường và thiếu hoạt động thể chất đều làm tăng nguy cơ đột quỵ, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe nhận thức. Điều đó nói lên rằng, lối sống cũng đóng một vai trò quan trọng đối với sức khỏe nhận thức của bạn.
George Grossberg, MD - Bác sĩ tâm thần tại Bệnh viện ĐH Saint Louis, cho biết: “Sống một cuộc sống có ý nghĩa và đầy hứng khởi mà không gặp quá nhiều căng thẳng hay tổn thương, thiết lập một lối sống lành mạnh sẽ có thể tạo ra sự khác biệt.”
Cách bảo vệ sức khỏe nhận thức
Grossberg nói rằng một lối sống lành mạnh sẽ bao gồm các hoạt động trên tất cả 4 mặt trong suốt cuộc đời: Hoạt động thể chất, hoạt động tinh thần, hoạt động xã hội và hoạt động tinh thần/chánh niệm.
- Hoạt động thể chất: Hoạt động thể chất rất quan trọng vì nó làm giảm nguy cơ mắc các vấn đề về tim mạch, từ đó làm giảm nguy cơ đột quỵ và suy giảm nhận thức. Hammond khuyên bạn nên dành ít nhất 30 phút, 5 lần mỗi tuần để tập thể dục (đi bộ, đạp xe, chạy, quần vợt…).
- Hoạt động tinh thần và xã hội: Các hoạt động tinh thần và xã hội cũng quan trọng vì chúng giữ cho bộ não của bạn luôn nhạy bén. Hammond nói: “Để tránh các vấn đề về nhận thức sau này trong cuộc sống, mọi người nên cố gắng duy trì nhận thức ở tuổi trung niên bằng cách đọc, viết, sử dụng máy tính để gửi email và tham gia các hoạt động xã hội như trò chơi bài hoặc câu lạc bộ sách.”
- Hoạt động tinh thần/chánh niệm: Mối quan hệ giữa căng thẳng và sức khỏe nhận thức rất phức tạp, căng thẳng là một phần bình thường của cuộc sống và căng thẳng ngắn hạn thực sự có thể là một điều tốt vì nó thúc đẩy chúng ta tập trung và hành động. Hammond nói: “Tuy nhiên, căng thẳng mãn tính có thể ảnh hưởng xấu đến trí nhớ và làm tăng nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ”.
Chế độ ăn uống dinh dưỡng
Không có gì ngạc nhiên khi một chế độ ăn uống bổ dưỡng cũng có thể giúp ích trong việc bảo vệ sức khỏe nhận thức khi bạn già đi. Hammond và Grossman khuyến nghị người dùng nên ăn theo chế độ ăn Địa Trung Hải và phương pháp ăn kiêng để ngăn chặn tăng huyết áp (DASH).
Chế độ ăn Địa Trung Hải tập trung chủ yếu vào ngũ cốc nguyên hạt, trái cây, rau, đậu, đậu lăng, protein nạc và chất béo lành mạnh. Tuy nhiên trên thực tế lối ăn uống này có thể không phù hợp tại một số khu vực. Chế độ ăn DASH khuyến khích lựa chọn thực phẩm tương tự nhưng cũng khuyến nghị hạn chế lượng natri tiêu thụ ở mức 2.300 miligam mỗi ngày.
Các chất bổ sung có giúp bảo vệ sức khỏe bộ não không?
Grossman nói rằng "không có loại thuốc hoặc sản phẩm kỳ diệu nào" hỗ trợ sức khỏe não bộ. Mặc dù có một số hợp chất nhất định như axit béo omega-3, nhưng việc bổ sung chúng thông qua chế độ ăn uống lành mạnh tổng thể sẽ có lợi hơn nhiều so với việc dựa vào thuốc viên hoặc bột.
Nhìn chung, điều gì tốt cho sức khỏe thể chất cũng tốt cho sức khỏe nhận thức của bạn. Hoạt động thể chất, thói quen lành mạnh và dinh dưỡng hợp lý là một trong những cách đơn giản để giữ cho bộ não luôn khỏe mạnh.
