Đưa trí tuệ nhân tạo vào trường học: Lợi ích lớn, thách thức lớn

Sáng 25-10, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phối hợp cùng Báo Sài Gòn Giải Phóng tổ chức tọa đàm “Đẩy mạnh ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giáo dục và đào tạo – Những lợi ích và thách thức”.

Trường đầu tiên triển khai trí tuệ nhân tạo

Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong là ngôi trường đầu tiên tại TP.HCM đào tạo về Trí tuệ nhân tạo (AI) cho học sinh, đến nay được 7 năm.

Ban đầu, trường triển khai chương trình giảng dạy theo mô hình hai cấp độ. Cấp độ phổ thông cho toàn học sinh khối 10, tiếp cận nền tảng cơ bản về AI. Cấp độ nâng cao, dành cho học sinh có năng lực và đam mê.

Sau thời gian triển khai, chương trình được điều chỉnh thành mô hình ba cấp độ. Cấp độ 1, trang bị nền tảng công nghệ AI, lập trình cơ bản. Cấp độ 2, học sinh được nâng cao kiến thức. Cấp độ 3, dành cho học sinh định hướng theo ngành trí tuệ nhân tạo ở bậc đại học.

Bà Hiền thừa nhận khó khăn lớn nhất là thiếu giáo viên được đào tạo chuyên sâu về trí tuệ nhân tạo. Do đó, trường đã mời chuyên gia và kỹ sư AI giảng dạy, đồng thời khuyến khích giáo viên tự học, nghiên cứu và theo học cao học ngành trí tuệ nhân tạo. Một số thầy cô môn Tin học hiện đã hướng dẫn học sinh làm nghiên cứu khoa học về AI.

Ở góc độ nghiên cứu, GS.TS Lê Anh Vinh, Viện trưởng Viện khoa học giáo dục Việt Nam cho biết, khảo sát 11.279 học sinh THCS, hơn 87% học sinh có hiểu biết về AI. Tuy nhiên, chỉ có 17% học sinh ứng dụng AI rất hiệu quả, 50% học sinh ứng dụng hiệu quả, hơn 30% còn lại cảm thấy bình thường hoặc ứng dụng không hiệu quả.

Hiện học sinh đang thiếu kiến thức và kỹ năng về AI; thiếu trang thiết bị, công nghệ; thiếu hướng dẫn từ giáo viên…

Đối với giáo viên, khảo sát 34.809 giáo viên phổ thông, 76% giáo viên cho biết đã từng sử dụng AI trong giảng dạy. Trong đó, một tỷ lệ đáng lo ngại là có 30,95% giáo viên phân vân về hiệu quả sử dụng; hơn 20% giáo viên chưa tự tin khi ứng dụng AI trong giáo dục.

GS.TS Lê Anh Vinh nói: “Công nghệ hiện nay chưa giải quyết triệt để các vấn đề của giáo dục mà mới giải quyết vấn đề của công nghệ".

Từ đó, đại diện Viện Khoa học giáo dục Việt Nam đề xuất cần ưu tiên tập trung xây dựng khung năng lực AI cho học sinh và giáo viên; hướng dẫn ứng dụng AI trong giảng dạy và đầu tư vào hạ tầng số nhằm thu hẹp khoảng cách vùng miền.

Xây dựng chương trình trí tuệ nhân tạo cho học sinh, giáo viên

Trước thực tế trên, TS Lê Thị Mai Hoa, Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương chia sẻ, cần phải xây dựng chương trình hiểu biết về trí tuệ nhân trí tuệ nhân tạo quốc gia dành cho học sinh và giáo viên ở các cấp học từ Tiểu học, THCS, THPT. Trong đó, năng lực hiểu biết về trí tuệ nhân tạo (AI literacy) phải trở thành một năng lực cơ bản trong thế kỷ XXI, tương tự như đọc, viết và tính toán.

Thứ hai, các trường đẩy mạnh đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên về kỹ năng số và đạo đức sử dụng AI. Việc đào tạo giáo viên không chỉ dừng lại ở kỹ năng công nghệ, mà còn phải chú trọng đến năng lực đánh giá, định hướng, và bảo đảm an toàn học đường trong môi trường số, gắn với phẩm chất đạo đức nghề nghiệp.

Thứ ba, cần phải tích hợp AI vào các môn học STEM (Toán, Lý, Hóa, Tin học) thay vì tách biệt thành môn riêng. Cách tiếp cận này giúp học sinh nhận thức AI như một công cụ hỗ trợ tư duy và sáng tạo, chứ không phải chỉ là công nghệ thuần túy.

Thứ tư, xây dựng khung quy định về đạo đức học thuật và sử dụng AI trong nghiên cứu, giảng dạy. Trong bối cảnh AI sinh ngôn ngữ đang được sử dụng rộng rãi trong trường đại học, vấn đề đạo văn, gian lận học thuật và sai lệch trong đánh giá năng lực trở nên ngày càng cấp thiết. Do đó, Bộ GD&ĐT cần nghiên cứu sớm ban hành bộ quy tắc ứng xử và đạo đức học thuật khi sử dụng AI.

Thứ năm, đầu tư phát triển hạ tầng số và các nền tảng AI phù hợp với dữ liệu và ngôn ngữ tiếng Việt.

Cuối cùng, trường học cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, truyền thông phổ cập nhận thức về AI trong giáo dục và đào tạo tới các cơ sở đào tạo, các nhà trường phổ thông, các địa phương, người học, người dạy và cộng đồng giáo dục.

Ông Lê Trường Tùng, Chủ tịch Hội đồng Trường ĐH FPT, Tập đoàn FPT, nêu lên một thực tế khi nhiều người không dám thừa nhận sự chi phối của AI trong công việc. Ông cho rằng, vấn đề không chỉ là cần có quy định, quy chế, xây dựng bộ quy tắc trong sử dụng AI, mà còn phải xây dựng các mô hình đào tạo phù hợp với sự phát triển của AI.

Cần có khung đạo đức AI trong trường học

Phát biểu kết luận, ông Huỳnh Thành Đạt, Uỷ viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương cho biết, tọa đàm hôm nay nhằm góp phần cụ thể hóa tinh thần của Nghị quyết số 71 của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 281/NQ-CP của Chính phủ ban hành chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 71-NQ/TW, trong đó tập trung nhận diện cơ hội và thách thức.

Từ những vấn đề các đại biểu chia sẻ, ông Huỳnh Thành Đạt đặt ra 5 vấn đề cần giải quyết.

Đề nghị Bộ GD&ĐT, Bộ Khoa học và Công nghệ sớm tham mưu Chính phủ ban hành các văn bản hướng dẫn triển khai chiến lược AI trong giáo dục; đặc biệt là khung đạo đức AI trong trường học và chương trình, tài liệu AI cho cấp phổ thông.

Đề nghị Chính phủ và các bộ, ngành xây dựng Quỹ chuyển đổi số trong giáo dục đại học – một quỹ đầu tư chiến lược, có cơ chế, chính sách đột phá để thu hút nguồn lực xã hội hóa, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào hạ tầng số và các giải pháp AI trong giáo dục.

Đề nghị các cơ sở giáo dục đại học, cơ sở đào tạo chủ động, tiên phong trong đổi mới. Cần học hỏi các mô hình thành công, như việc chủ động thành lập các Viện Chuyển đổi số tự chủ, tự chủ về công nghệ như Trường Đại học Công thương TP.HCM đã làm, thay vì bị động phụ thuộc vào các giải pháp bên ngoài.

Cộng đồng doanh nghiệp thay đổi tư duy. Như đề xuất của PGS.TS Đàm Sao Mai, doanh nghiệp cần chuyển từ vai trò là "người sử dụng lao động" thụ động sang vị thế là "người đồng kiến tạo" ra nguồn nhân lực.

Cuối cùng, đề nghị các cơ quan thông tấn, báo chí tiếp tục sứ mệnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức về cả lợi ích và thách thức của AI, tạo sự đồng thuận xã hội và tâm thế chủ động, sẵn sàng hội nhập cho người dân.