Lối vào của nắng: Hành trình thơ của sự tỉnh thức

Trong đời sống thơ ca đương đại, Trần Lê Khánh là một gương mặt khó trộn lẫn. Thơ ông không ồn ào, không tìm cách gây ấn tượng bằng cảm xúc trực tiếp mà chọn con đường tiết chế, lắng sâu và giàu suy tưởng. Với Trần Lê Khánh, thơ là một hành trình khám phá – khám phá thế giới tự nhiên, con người và chính nội tâm mình – để từ đó mở ra những đối thoại thầm lặng nhưng bền bỉ với người đọc về Thiền, cái đẹp và nhân sinh.

Từ năm 2016 đến nay, Trần Lê Khánh đã xuất bản nhiều tập thơ như Lục bát múa, Dòng sông không vội, Ngày như chiếc lá, Giọt nắng tràn ly, Xứ, Ngàn bài thơ khác, Đồng, The Beginning of Water (xuất bản tại Mỹ)… Ông là tác giả hai lần nhận Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam (2022, 2025), cùng nhiều giải thưởng văn học uy tín khác trong nước và quốc tế. Sắp tới, tập thơ The Sum of Now của ông tiếp tục được xuất bản tại Mỹ.

Tập thơ Lối vào của nắng có 4 phần như 4 lối rẽ

Những đặc điểm làm nên phong cách thơ Trần Lê Khánh được thể hiện khá trọn vẹn trong tuyển tập Lối vào của nắng. Tập thơ gồm 95 bài, chia thành bốn phần, như bốn “lối rẽ” để người đọc từng bước đi sâu vào thế giới nghệ thuật của tác giả.

Ngay ở phần mở đầu, người đọc bắt gặp những bài thơ ngắn, tối giản, ít lời nhưng nhiều dư âm. Nhà phê bình Lê Thiếu Nhơn từng ví thơ Trần Lê Khánh “như viên sỏi ném xuống mặt hồ phẳng lặng”, không tạo sóng lớn nhưng để lại những vòng lan xa trong ý thức người đọc. Cách viết không viết hoa, hạn chế dấu câu, cấu trúc mở khiến mỗi bài thơ giống như một câu hỏi hơn là một lời khẳng định. Câu thơ cuối thường là điểm bừng sáng, nơi ý nghĩa bất ngờ hé lộ.

Bài thơ Đừng nghĩ ngợi với hình ảnh “đứa bé vẽ linh hồn của bà phù thủy bằng mười ngón tay thiên thần” là một ví dụ tiêu biểu. Hình ảnh ấy gợi ra cách nhìn thế giới không định kiến, trong trẻo như ánh nhìn của trẻ thơ – nơi cái xấu, cái ác không bị đóng khung bởi nhãn mác mà được nhìn bằng lòng trắc ẩn.

Phần thứ hai của tập thơ gồm 16 bài lục bát, đặt tên từ Câu chuyện 1 đến Câu chuyện 16. Trong khuôn khổ thể thơ truyền thống, Trần Lê Khánh kể những câu chuyện nhân sinh giản dị mà sâu sắc: tình mẫu tử, nỗi ám ảnh thời gian, hay những khoảnh khắc Thiền tĩnh lặng. Lục bát trong thơ ông không du dương theo lối quen thuộc mà mang tiết tấu khác thường, như những “cử động múa” của tư duy, tạo nên một kiểu lục bát Thiền độc đáo.

Ở phần Ngày như chiếc lá, gồm 22 bài thơ tự do, giọng thơ chuyển sang tự sự dài hơi hơn. Những bài thơ này mang cấu trúc mở, nhiều lớp hình ảnh thiên nhiên, chứa đựng chiều sâu triết lý và tư tưởng Thiền.

Khép lại tập thơ là phần Dấu chân của nắng, nơi lục bát tiếp tục được cách tân nhưng không phá vỡ cấu trúc truyền thống. Những câu hỏi về tình yêu, nhân – quả, kiếp người được đặt ra bằng giọng điệu vừa tha thiết vừa tỉnh thức, cho thấy sự dung hòa giữa cổ điển và đương đại trong tư duy nghệ thuật của Trần Lê Khánh.

Đọc thơ Trần Lê Khánh như soi chiếu lại chính mình

Góp phần tạo nên diện mạo thẩm mỹ cho lối vào của nắng là phần minh họa của họa sĩ Đào Hải Phong. Ông cho biết, khi thực hiện phụ bản cho tập thơ, ông cảm nhận rõ sự giao thoa giữa siêu thực và hiện thực: “Con người thì nhỏ bé hữu hạn, thiên nhiên vô cùng sinh động, bao dung và vô thủy vô chung, còn đẹp theo lòng người”. Theo họa sĩ, tập thơ giúp ông “vứt đi cái nhàm chán bủa vây mỗi ngày” để tìm lại sự thanh khiết giữa đời sống hỗn độn.

Lối vào của nắng không phải là cuốn sách để đọc một mạch. Đó là tập thơ cần được đọc chậm, từng bài, từng ngày, như cách thưởng thức trà hay cà phê. Từ những câu chữ tối giản, Trần Lê Khánh mở ra một không gian thơ giàu chiều kích tâm linh, nơi người đọc không chỉ đọc thơ mà còn soi chiếu lại chính mình.

Nhà thơ Nguyễn Quyến nhận xét, tiết tấu thơ Trần Lê Khánh “hoàn toàn thay đổi so với nhịp cảm xúc thông thường”. Hình ảnh và âm thanh trong thơ không trơn tru, nịnh tai, mà vừa uyển chuyển vừa gai góc, đòi hỏi người đọc phải đọc chậm, đọc sâu để chạm đến tầng nghĩa ẩn.