Chiều 19-11, tại báo Pháp Luật TP.HCM đã diễn ra Talkshow với chủ đề “Vai trò người Thầy trong thời đại AI”.
Chương trình diễn ra trong bối cảnh cao điểm cả nước chào mừng 43 năm Ngày Nhà giáo Việt Nam 20-11, nhằm mở ra diễn đàn để nhìn rõ hơn vai trò của nhà giáo trong thời đại số và những điều kiện cần thiết để thầy cô tiếp tục giữ vai trò trung tâm trong công tác giảng dạy.
Chương trình có sự tham gia của bốn khách mời tiêu biểu ở các cấp học:
- TS Hà Thị Thanh Hương, Trưởng bộ môn Kỹ thuật mô và Y học tái tạo, Khoa Kỹ thuật Y sinh, Trường ĐH Quốc tế (ĐH Quốc gia TP.HCM);
- Thầy Võ Kim Bảo, giáo viên Ngữ văn, Trường THCS Nguyễn Du, TP.HCM;
- ThS Nguyễn Thị Bích Nguyệt, Phó Hiệu trưởng Trường THPT Y Jút, tỉnh Đắk Lắk;
- Bà Nguyễn Thị Thanh Thế, Chuyên viên quản lý Công ty TNHH Gia sư eTeacher.
Và người dẫn dắt là MC - Thạc sĩ Nguyễn Thị Bích Ngọc.
AI đang thay đổi phương pháp dạy học
Trong vài năm gần đây, sự phát triển mạnh của các công cụ trí tuệ nhân tạo đã tạo ảnh hưởng sâu rộng đến lớp học ở nhiều cấp học. Với giảng viên đại học, như chia sẻ từ TS Hà Thị Thanh Hương, Trưởng bộ môn Kỹ thuật mô và Y học tái tạo, Khoa Kỹ thuật Y sinh, Trường ĐH Quốc tế (ĐH Quốc gia TP.HCM), AI trở thành công cụ đắc lực giúp rút ngắn thời gian tìm kiếm tài liệu, xử lý số liệu và chuẩn bị bài giảng. Ở những ngành có nhiều thuật ngữ chuyên môn như kỹ thuật y sinh, AI hỗ trợ sinh viên tiếp cận kiến thức mới nhanh hơn, đồng thời giúp họ tự tin hơn trong nghiên cứu và phát triển ý tưởng.
Tuy nhiên, TS Thanh Hương cho rằng thách thức lớn nhất là sinh viên có xu hướng tin AI hơn giảng viên, dẫn đến ỷ lại, giảm khả năng thực hành và suy nghĩ độc lập. Với việc AI luôn sẵn có, sinh viên dễ sử dụng để làm bài tập thay vì tự học, nếu thiếu định hướng đúng.
Ở bậc phổ thông, giáo viên ngữ văn Võ Kim Bảo (THCS Nguyễn Du, TP.HCM) cho biết AI giúp tiết kiệm thời gian soạn bài, tạo hình ảnh – video minh hoạ, nhờ đó thúc đẩy hứng thú học tập của học sinh. Nhiều thầy cô cũng đổi mới bài thực hành, cho học sinh làm sản phẩm sáng tạo với sự hỗ trợ của AI. Nhưng thầy Bảo lo ngại AI sẽ làm suy giảm tính sáng tạo của học sinh.
Ngay cả trong mô hình dạy kèm 1–1 tại nhà, theo bà Nguyễn Thị Thanh Thế, Chuyên viên quản lý Công ty TNHH Gia sư eTeacher, mức độ cá nhân hóa được đẩy lên cao hơn nhờ AI. Giáo án, bài kiểm tra được tạo nhanh, phong phú; phụ huynh có thể theo dõi tiến độ học qua báo cáo trực quan; gia sư có thêm thời gian hỗ trợ tâm lý cho học sinh.
Tuy nhiên, theo bà Thanh Thế, gia sư chịu ba áp lực: Học sinh làm bài quá nhanh nhờ AI khiến khó đánh giá năng lực thật, học sinh tin kết quả trả lời của AI hơn giáo viên, tốc độ công nghệ thay đổi buộc gia sư phải liên tục cập nhật. Nhiều phụ huynh cũng kỳ vọng con được sử dụng công nghệ hiện đại nhất, tạo thêm áp lực cho người dạy.
Còn ở một trường miền núi như THPT Y Jút (Đắk Lắk), Phó Hiệu trưởng Nguyễn Thị Bích Nguyệt ghi nhận AI mang lại hiệu quả rõ rệt trong quản lý hành chính và hỗ trợ bài giảng. Nhờ đưa công nghệ vào dạy học, nhiều lớp trở nên sôi nổi, tăng tương tác giữa giáo viên và học sinh.
Nhưng bà Nguyệt cũng cho rằng chính sự hiện diện ngày càng phổ biến của AI cũng làm nảy sinh hàng loạt thách thức. Cụ thể như không chỉ học sinh dùng AI để đối phó với giáo viên mà đôi khi chính giáo viên cũng dùng AI để chấm bài. Việc kiểm soát gần như không dễ, trong khi cả thầy và trò đều phải chịu áp lực cập nhật công nghệ. Ở vùng khó khăn, thiếu thiết bị học tập và hạn chế kỹ năng số khiến khoảng cách ngày càng lớn.
AI không thể thay thế thầy cô
Mặc dù AI phát triển mạnh, những người làm nghề giáo đều khẳng định vai trò của người thầy vẫn không thể thay thế.
TS Thanh Hương nhấn mạnh người thầy là người khơi gợi đam mê và giúp học trò hiểu ý nghĩa của kiến thức. Các kỹ năng thực hành, thí nghiệm, làm việc với máy móc hay tiếp xúc thực tế là những điều AI không thể thay thế, và người thầy là người dẫn dắt quá trình ấy.
Ở phổ thông, Phó Hiệu trưởng Nguyễn Thị Bích Nguyệt, Trường THPT Y Jút (Đắk Lắk), cho rằng việc ứng dụng AI trong dạy học không chỉ là yêu cầu chuyên môn mà còn là nhiệm vụ của ngành giáo dục trong bối cảnh chuyển đổi số. Người thầy phải chủ động học tập, rèn kỹ năng công nghệ và kiên trì theo sát học sinh để định hướng đúng.
Theo bà Thanh Thế, trong môi trường dạy kèm, người gia sư cần kết hợp AI như một công cụ học tập chứ không để học sinh lạm dụng. Họ phải hướng dẫn học sinh cách dùng AI đúng, giải thích khi công cụ đưa kết quả sai và duy trì cân bằng giữa công nghệ – kỹ năng – hỗ trợ tâm lý. Điều này giúp học sinh vừa học hiệu quả, vừa không lệ thuộc.
Với góc nhìn giáo viên trực tiếp đứng lớp, thầy Kim Bảo nhắc lại nguyên tắc từng được nhấn mạnh trong đào tạo sư phạm: Sản phẩm đầu tiên của giáo dục là nhân cách học sinh, tiếp theo là năng lực tự học suốt đời. Đây là những giá trị mà AI không thể thay thế. Do đó, người thầy phải đủ năng lực chuyên môn để nhận diện bài làm do AI tạo ra, đồng thời kiên trì rèn cho học sinh khả năng tư duy, sáng tạo và trung thực.
