Theo nghị trình, chiều nay (20-10), Viện trưởng VKSND Tối cao Lê Minh Trí sẽ trình bày Tờ trình về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật TTHS. Một trong những nội dung đáng chú ý, tờ trình đề nghị tăng một số thẩm quyền cho công an xã.
Thêm quyền kiểm tra, xác minh sơ bộ tin báo, tố giác tội phạm
Theo tờ trình của VKSND Tối cao, với phương châm “bộ tinh, tỉnh mạnh, huyện toàn diện, xã bám cơ sở”, hiện lực lượng Công an xã (đã được tổ chức chính quy về chức danh, cơ cấu lực lượng, năng lực, trách nhiệm…) là lực lượng nòng cốt trong thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, đấu tranh phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật về an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội…
Đề xuất Công an xã được quyền kiểm tra, xác minh sơ bộ tin báo, tố giác tội phạm. Ảnh minh hoạ: Công an tỉnh Quảng Bình
Đặc biệt, trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 đang diễn biến phức tạp như hiện nay, Công an xã càng có vai trò quan trọng trong đấu tranh phòng, chống tội phạm cần thiết phải xử lý ngay vụ việc tại địa bàn cơ sở.
Xuất phát từ những lý do trên, cơ quan trình dự án luật đề xuất bổ sung quy định về trách nhiệm kiểm tra, xác minh sơ bộ tố giác, tin báo về tội phạm đối với Công an xã (tương đương với trách nhiệm của Công an phường, thị trấn, Đồn Công an) trong Bộ luật TTHS.
VKSND Tối cao đánh giá điều này là cần thiết để tăng cường vai trò của Công an xã. Đồng thời, kịp thời giảm tải khối lượng công việc hiện đang rất lớn cho Cơ quan điều tra Công an cấp huyện, giải quyết khó khăn, vướng mắc cấp bách trong hoạt động điều tra hình sự do diễn biến phức tạp của dịch bệnh COVID-19 từ địa bàn cấp cơ sở.
Trong báo cáo đánh giá tác động chính sách, VKSND Tối cao cho rằng nếu vẫn giữ nguyên quy định về trách nhiệm của Công an xã như hiện nay (Công an xã không được tiến hành “kiểm tra, xác minh sơ bộ” khi tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm trước khi chuyển Cơ quan điều tra có thẩm quyền) sẽ không còn phù hợp.
Theo VKSND Tối cao, có thời điểm số lượng tố giác, tin báo về tội phạm do Công an xã tiếp nhận nhiều. Nếu sau khi tiếp nhận, ghi lời khai ban đầu và chuyển ngay cho Cơ quan điều tra có thẩm quyền thì có thể dẫn đến việc phân loại chưa thực sự chính xác hoặc không kịp thời phân loại, giải quyết ngay từ cơ sở những vụ việc liên quan đến an ninh trật tự, nhất là trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 hiện nay. Như vậy không giảm tải công việc cho Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an cấp huyện.
Đồng thời, cũng sẽ không phát huy được vai trò Công an xã chính quy. Đặc biệt, đối với các xã địa bàn miền núi, địa hình phức tạp, giao thông đi lại khó khăn, Cơ quan điều tra sẽ mất nhiều thời gian và khó khăn trong quá trình kiểm tra, xác minh vì các tố giác, tin báo về tội phạm chưa được kiểm tra, xác minh sơ bộ, nhiều dấu vết tội phạm có thể không còn.
Từ những lý do trên, VKSND Tối cao đề nghị sửa đổi, bổ sung khoản 3 Điều 146 Bộ luật TTHS theo hướng quy định: “Công an xã, phường, thị trấn, Đồn Công an có trách nhiệm tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, lập biên bản tiếp nhận, tiến hành kiểm tra, xác minh sơ bộ và chuyển ngay tố giác, tin báo về tội phạm kèm theo tài liệu, đồ vật có liên quan cho Cơ quan điều tra có thẩm quyền”.
Bổ sung các căn cứ “tạm đình chỉ” vì lý do “bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh”
Ngoài ra, trong tờ trình, VKSND Tối cao cũng kiến nghị sửa đổi, bổ sung khoản 1 các Điều 148, Điều 229 và Điều 247 BLTTHS theo hướng bổ sung căn cứ: tạm đình chỉ việc giải quyết tố giác, tin báo tội phạm, kiến nghị khởi tố; tạm đình chỉ điều tra và tạm đình chỉ vụ án trong giai đoạn truy tố “vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh”.
Theo VKSND Tối cao, trước tình hình thiên tai lũ lụt nghiêm trọng xảy ra ở một số địa phương thời gian qua và diễn biến phức tạp của đại dịch COVID-19, nhất là trong bối cảnh thực hiện triệt để việc giãn cách, cách ly theo Chỉ thị số 16 của Thủ tướng, việc khởi tố, điều tra, truy tố nhiều vụ việc, vụ án hình sự gặp khó khăn, bị trì hoãn do không thể tiến hành được các hoạt động tố tụng.
Theo thống kê, báo cáo của Công an, VKS các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, từ khi thực hiện Chỉ thị số 16 đến thời điểm hiện nay, còn 171 tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố gần hết thời hạn kiểm tra, xác minh; 77 vụ án gần hết thời hạn điều tra nhưng chưa có căn cứ để ban hành quyết định tố tụng theo quy định của BLTTHS; 111 vụ án đang gặp khó khăn, vướng mắc trong việc giải quyết ở giai đoạn truy tố do không thể tiến hành được hoạt động phúc cung hoặc tiến hành đối chất, không thực hiện được các thủ tục để trợ giúp pháp lý, bảo đảm sự tham gia của người bào chữa…
VKS cũng không thể xử lý tình huống bằng cách ra quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung hoặc đình chỉ vụ án vì không có căn cứ. Nhiều vụ án, vụ việc đã phải gia hạn thời hạn giải quyết. Tuy nhiên vẫn có khả năng không thể hoàn thành hồ sơ hoặc không thể tiến hành được đầy đủ các thủ tục tố tụng để xem xét, quyết định việc khởi tố, kết luận điều tra, quyết định việc truy tố trong thời hạn luật định…
Trong khi đó, các quy định nói trên của Bộ luật TTHS không có quy định cho phép tạm đình chỉ trong trường hợp “vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh”. “Điều này dẫn đến vụ án, vụ việc không có cách giải quyết tiếp theo đúng quy định của pháp luật”- tờ trình nêu rõ.
Cũng theo VKSND Tối cao, theo quy định của pháp luật, trong giai đoạn điều tra, nếu hết thời hạn điều tra mà không thể hoàn thiện được hồ sơ và thực hiện đầy đủ các hoạt động tố tụng theo luật định để chứng minh bị can đã thực hiện tội phạm thì sẽ phải đình chỉ điều tra.
“Điều này có thể dẫn đến bỏ lọt tội phạm, người phạm tội, phải xem xét trách nhiệm bồi thường của Nhà nước, thậm chí là xử lý trách nhiệm hình sự đối với người có thẩm quyền tiến hành tố tụng”- VKSND Tối cao cho rằng việc này làm ảnh hưởng đến uy tín của các cơ quan tố tụng, giảm sút lòng tin trong Nhân dân, trong khi việc này không phải do lỗi chủ quan từ phía các cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng.
Để bảo đảm việc áp dụng các căn cứ nêu trên được chặt chẽ, thống nhất, tránh lạm dụng, VKSND Tối cao cũng đề nghị bổ sung quy định giao cho Viện trưởng VKSND Tối cao chủ trì, phối hợp với Bộ trưởng Công an và Bộ trưởng Quốc phòng quy định chi tiết việc tạm đình chỉ “vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh”.
Trên cơ sở đó, các cơ quan tố tụng sẽ phải cân nhắc, xem xét thận trọng khi quyết định áp dụng căn cứ này đối với từng trường hợp cụ thể, hạn chế tối đa việc ảnh hưởng đến giải quyết vụ án, vụ việc khi được phục hồi.
