AI không thể thay thế trái tim người thầy!

Chiều 19-11, tại báo Pháp Luật TP.HCM đã diễn ra talkshow với chủ đề “Vai trò người thầy trong thời đại AI”.

Chương trình diễn ra trong bối cảnh cao điểm cả nước chào mừng 43 năm ngày Nhà giáo Việt Nam 20-11. Nhiều ý kiến của các thầy cô tại đây đã cho thấy trí tuệ nhân tạo (AI) thay đổi cách dạy và học rõ rệt, không ít khó khăn, lo lắng cũng đã được nêu lên. Tuy nhiên, các ý kiến đều cho rằng AI có hiện đại đến đâu cũng không thể thay thế người thầy, nhất là trái tim của mỗi nhà giáo.

AI thay đổi lớp học ra sao?

Tại talkshow, các khách mời đã chia sẻ góc nhìn đa chiều về việc ứng dụng AI trong dạy và học, từ bậc THCS, THPT đến ĐH và cả mô hình dạy kèm.

TS Hà Thị Thanh Hương, Trưởng bộ môn Kỹ thuật mô và Y học tái tạo, khoa Kỹ thuật y sinh Trường ĐH Quốc tế (ĐH Quốc gia TP.HCM): Trong thời gian qua, các ứng dụng AI phát triển rất sâu và rộng ở nhiều lĩnh vực, trong đó có giáo dục. AI đã trở thành một công cụ hỗ trợ hiệu quả trong công việc giảng dạy. Nó giúp rút ngắn đáng kể thời gian tìm kiếm thông tin, chuẩn bị nội dung và xử lý số liệu.

Ngoài việc giảng dạy chuyên môn, thầy cô còn hướng dẫn sinh viên cách sử dụng AI một cách đúng đắn. Với nhiều môn học có liên quan đến ngôn ngữ, thuật ngữ chuyên ngành; trước đây sinh viên mất nhiều thời gian tra cứu. Giờ đây, với ChatGPT, Google Gemini, các bạn có thể tiếp cận khối lượng kiến thức mới nhanh và hiệu quả.

Cụ thể, việc sử dụng đúng cách các công cụ AI trong ngành kỹ thuật y sinh giúp các bạn tự tin hơn trong nghiên cứu, chuẩn bị bài và triển khai ý tưởng khởi nghiệp. Nếu biết khai thác đúng, AI tạo ra sản phẩm học thuật lẫn sản phẩm trình bày chỉn chu và đẹp mắt.

Thầy Võ Kim Bảo, giáo viên ngữ văn Trường THCS Nguyễn Du, TP.HCM: Nhờ có AI, giáo viên có thể tự tạo hình ảnh, video hoặc các nguồn minh họa phục vụ cho bài giảng, đặc biệt là những bài giảng có tính hàn lâm, trong khi các tư liệu trên mạng không phải lúc nào cũng đáp ứng nhu cầu của giáo viên.

Nhờ AI, nhiều giáo viên THCS đang đổi mới cách thức và hình thức để học sinh (HS) thực hành, đặc biệt là giao bài tập về nhà. Rất nhiều thầy cô sáng tạo và cho HS thực hiện những sản phẩm được tạo ra bằng sự hỗ trợ của AI. Tuy nhiên, các sản phẩm đó phải được làm sau khi HS đã có ý tưởng và hoàn thành phần nội dung của mình.

ThS Nguyễn Thị Bích Nguyệt, Phó Hiệu trưởng Trường THPT Y Jút, tỉnh Đắk Lắk: Với một ngôi trường ở khu vực miền núi, việc tiếp cận và ứng dụng công nghệ, trong đó có các công cụ AI, ban đầu gặp không ít khó khăn. Nhưng khi đưa AI vào công tác quản lý, chúng tôi nhận thấy hiệu quả rõ rệt. AI hỗ trợ tích cực trong các phần việc hành chính, quản lý cơ sở vật chất, quản lý chuyên môn…

Tại trường, các thầy cô đã mạnh dạn đưa công nghệ, AI vào bài giảng. Từ đó, giờ học trở nên sôi nổi, hào hứng hơn; HS tương tác nhiều hơn. Chất lượng và hiệu quả dạy - học đều được nâng lên.

Cô Nguyễn Thị Thanh Thế, chuyên viên quản lý Công ty TNHH Gia sư eTeacher: Mô hình dạy kèm 1-1 tại nhà vốn đã là hình thức cá nhân hóa thì AI giúp mức độ cá nhân hóa này rõ rệt hơn.

Thời gian soạn bài, giáo án, bài kiểm tra của gia sư được rút ngắn nhờ AI; đồng thời bài kiểm tra trở nên đa dạng hơn, có thể kết hợp với trò chơi khác.

Ngoài ra, vì giảm thời gian chuẩn bị giáo án, đội ngũ gia sư có nhiều thời gian hơn để hỗ trợ tâm lý HS, điều rất quan trọng với các bạn phải tự học tại nhà hoặc chịu nhiều áp lực. Bên cạnh đó, phụ huynh cũng theo dõi được tiến độ học tập thông qua báo cáo trực quan, sinh động bằng hình ảnh và video.

Cơ hội và thách thức của người thầy trong thời đại số

Bên cạnh những lợi ích, việc HS sử dụng AI thiếu kiểm soát đang tạo ra nhiều áp lực mới cho giáo viên. Các khách mời đã chỉ ra những vấn đề nổi lên trong quá trình dạy học.

Thầy Võ Kim Bảo: Tôi ví ứng dụng AI giống như chiếc túi thần của Doraemon - một vật tưởng tượng trong truyện nhưng nay đã bước vào đời thực. Tuy nhiên, khi công cụ này xuất hiện, tính cách “ỷ lại” của nhân vật Nobita cũng xuất hiện ở nhiều HS nhỏ tuổi. Các em còn tò mò nhưng chưa có năng lực tự chủ, chưa ý thức được giá trị của việc học, tư duy độc lập hoặc chưa nhận thức được hậu quả của việc lạm dụng AI. Các em dễ bị cuốn vào sự tiện lợi, dễ dãi mà các công cụ mang lại, thay vì dành công sức cho việc suy nghĩ và rèn luyện khả năng ngôn ngữ.

Cụ thể, ở môn ngữ văn, nơi đòi hỏi tư duy cảm xúc và sáng tạo, tôi đã gặp nhiều trường hợp HS dùng AI để hoàn thành bài tập. Điều này ảnh hưởng đến tính sáng tạo, sự trung thực học thuật và khiến việc đánh giá trở nên thiếu công bằng.

Vào đầu năm học này, tôi yêu cầu HS viết bài thơ ngắn. Nhiều em viết rất chân thật, cảm xúc rõ ràng. Nhưng cũng có những bài tôi dễ dàng nhận ra nó được tạo bởi AI. Với kinh nghiệm chuyên môn, tôi nhanh chóng phát hiện, trao đổi lại với HS và nhắc nhở các em.

Nếu không cẩn trọng, HS có thể lệ thuộc vào AI, dẫn đến việc giảm khả năng tư duy, giảm sức sáng tạo.

ThS Nguyễn Thị Bích Nguyệt: Là một người vừa làm công tác quản lý vừa trực tiếp giảng dạy, tôi nhận thấy AI là công cụ đắc lực trong dạy học và quản lý HS. Tuy nhiên, nếu không có giải pháp phù hợp, AI sẽ kéo theo những hệ lụy nhất định.

Hiện xuất hiện tình trạng HS sử dụng AI để đối phó với thầy cô. Ngược lại, đôi khi thầy cô cũng dùng AI để chấm bài. Để kiểm soát, việc HS sử dụng AI làm bài không dễ. Vì vậy, mỗi giáo viên phải tinh tế, tâm huyết mới hoàn thành tốt vai trò của mình.

Về phía quản lý, tôi nhận thấy thầy cô chịu rất nhiều áp lực vì công nghệ thay đổi quá nhanh. Vừa phải học công nghệ, vừa nghiên cứu, vừa giảng dạy trên lớp để đạt được hiệu quả tối ưu là thách thức.

Tại trường chúng tôi, khó khăn còn lớn hơn. Bởi HS có hoàn cảnh khó khăn, thầy cô hạn chế trong tiếp cận công nghệ TP. Nhiều em, nhất là ở vùng đồng bào dân tộc, thậm chí chưa có phương tiện để tiếp cận công nghệ.

Ngoài ra, cơ sở vật chất của trường còn hạn chế, chưa đáp ứng tốt cho việc ứng dụng và phát huy vai trò của AI. Là người làm quản lý, tôi thật sự trăn trở về điều này.

TS Hà Thị Thanh Hương: Hiện sinh viên đều có thể tạo tài khoản và sử dụng AI miễn phí nên giảng viên khó kiểm soát. Điều này khiến sinh viên dễ lạm dụng, dẫn đến nhiều hệ lụy: Các em không lắng nghe giảng viên, không nắm được kỹ năng thực hành và khi đi làm sẽ thiếu kinh nghiệm thực tế. Thậm chí, có trường hợp sinh viên chỉ dùng AI để đối phó với bài tập mà không thực sự hiểu kiến thức.

Tuy nhiên, việc sử dụng AI giúp giảng viên nhận biết khi nào sinh viên thực sự nắm vững kiến thức và khi nào các em chỉ “dựa dẫm” vào công cụ. Vì thế, giảng viên có thể chủ động hướng dẫn cách sử dụng AI một cách đúng đắn.

Cô Nguyễn Thị Thanh Thế: Sự phát triển của công nghệ, đặc biệt là các công cụ AI, đang tạo ra nhiều áp lực đối với đội ngũ gia sư. Với mô hình dạy kèm 1-1 tại nhà, HS được sử dụng thiết bị điện tử thường xuyên hơn và tiếp cận AI nhiều hơn. Điều này khiến công việc gia sư trở nên thách thức hơn.

Thời gian gần đây, nhiều gia sư ghi nhận HS làm bài quá nhanh hoặc làm quá nhiều. Điều đó khiến gia sư khó đánh giá liệu bài làm do HS tự thực hiện hay nhờ công cụ AI.

Bên cạnh đó, nếu HS sử dụng câu lệnh sai, AI có thể tạo ra đáp án sai, dẫn đến tranh luận giữa HS và gia sư. Đây là áp lực lớn với gia sư khi phải vừa hướng dẫn vừa giải thích để HS hiểu đúng.

Áp lực thứ hai đến từ chính tốc độ phát triển của công nghệ. Dù đội ngũ gia sư đa phần trẻ và có lợi thế trong việc tiếp cận AI nhưng tốc độ thay đổi quá nhanh buộc họ phải liên tục cập nhật để không bị tụt lại.

Bên cạnh đó, nhiều phụ huynh không có điều kiện tiếp cận AI nên mong con được sử dụng công nghệ. Vì vậy, buổi dạy chỉ kéo dài khoảng hai tiết nhưng gia sư phải cân đối rất nhiều từ củng cố kiến thức, rèn kỹ năng, hỗ trợ tâm lý, đồng thời dành thời gian giúp HS sử dụng AI đúng cách.