Như Pháp Luật TP.HCMđã thông tin, sau khi không chứng minh được Trần Bá Thạo là đồng phạm trong một vụ giết người, cướp tài sản, VKSND tỉnh Bình Thuận đã thay đổi quyết định khởi tố Thạo về tội khai báo gian dối. Nhiều chuyên gia cho rằng Thạo không phải là chủ thể của tội này nên đã bị làm oan tới hai lần...
Nóng vội bắt người
Đêm 23-11-2008, tại xã Tân Thuận (Hàm Thuận Nam), vợ chồng ông Bùi Văn Mãi bị giết dã man bằng 34 vết chém. Hung thủ còn lục tủ lấy đi một chiếc bóp trong có 400.000 đồng.
Ngày 13-12-2008, Công an tỉnh Bình Thuận đã triệu tập nghi can Trần Văn Bơ đến lấy lời khai, Bơ thú nhận mình là hung thủ gây án. Hôm sau, Bơ lại khai khi gây án có thêm Thạo cùng tham gia. Ngay sau đó, Bơ và Thạo bị bắt tạm giam, bị khởi tố, truy tố về hai tội giết người, cướp tài sản.
Tháng 6-2009, tại phiên sơ thẩm của TAND tỉnh Bình Thuận, hai bị cáo đều phản cung. Bơ khai chỉ một mình phạm tội, trước đây Bơ khai thêm Thạo là nhằm muốn nhẹ tội nhưng rồi thấy hối hận bởi Thạo có thể sẽ bị án tử. Còn Thạo một mực kêu oan, nói bị mớm cung tại cơ quan điều tra nên mới nhận tội, chờ ra tòa có đông người sẽ nói lại cho rõ. Theo Thạo, thời điểm xảy ra án mạng, Thạo có đầy đủ bằng chứng ngoại phạm.
Trước diễn biến này, tòa đã trả hồ sơ điều tra bổ sung. Sau đó, cả cơ quan điều tra lẫn VKS đều không chứng minh được Thạo là đồng phạm với Bơ về tội giết người, cướp tài sản. Ngày 30-3-2010, VKSND tỉnh Bình Thuận thay đổi lệnh tạm giam Thạo từ tội giết người sang thành lệnh tạm giam về tội… khai báo gian dối. Đến ngày 16-4, VKS ra quyết định hủy bỏ biện pháp tạm giam, trả tự do cho Thạo sau hơn 15 tháng giam giữ. Tại quyết định này, VKS tỉnh cho biết xét thấy hiện vụ án khai báo gian dối của Thạo “đã được đình chỉ” nên không tiếp tục thực hiện biện pháp ngăn chặn.
Nghi can thành… nhân chứng?!
Theo Điều 307 BLHS về tội khai báo gian dối, chủ thể của tội này chỉ có thể là người giám định, người phiên dịch, người làm chứng. Thạo với tư cách là bị can sẽ không thể trở thành chủ thể của tội khai báo gian dối được.
Thế nhưng, trao đổi với Pháp Luật TP.HCM, ông Phạm Quang Đức, Trưởng phòng Điều tra kiểm sát xét xử án hình sự sơ thẩm về trị an VKSND tỉnh Bình Thuận, nói việc chuyển sang khởi tố Thạo về tội khai báo gian dối là đúng luật.
Ông Đức lý giải: Ngày 15-12-2008, cơ quan điều tra ra quyết định khởi tố Thạo, hai ngày sau VKS tỉnh mới phê chuẩn. Như vậy, trong thời điểm đó, Thạo “là nhân chứng chứ chưa phải là bị can” nên vẫn là chủ thể của tội khai báo gian dối. Theo ông Đức, việc Thạo nhận tội đã ít nhiều gây khó khăn và làm lệch hướng điều tra.
Cũng theo ông Đức, hoàn toàn không có chuyện các cơ quan tố tụng né bồi thường oan bởi đây không phải là vụ án oan. Thạo không nằm trong đối tượng được bồi thường vì đã có hành vi phạm tội (khai báo gian dối - NV). Tuy nhiên, “đến giờ thì mọi chuyện đã được làm rõ ràng hết rồi, tính chất, mức độ hành vi phạm tội cũng không đến mức nghiêm trọng nữa. Thêm vào đó, Thạo cũng đã bị giam giữ trong thời gian khá dài vì hậu quả của việc khai gian nên chúng tôi đã đình chỉ đối với tội danh này và kiến nghị các cơ quan có thẩm quyền xử lý hành chính Thạo”.
Tạm giữ nghi can, ra quyết định khởi tố bị can, lấy lời khai theo thủ tục đối với bị can rồi lập luận là trong thời điểm quyết định khởi tố bị can chưa được phê chuẩn thì nghi can là nhân chứng liệu đã ổn? Để rộng đường dư luận, chúng tôi xin mời bạn đọc lên tiếng luận bàn.
| Chưa ổn! Luật sư Nguyễn Toàn Thiện, Chủ nhiệm Đoàn Luật sư tỉnh Bình Thuận, người được chỉ định bào chữa cho Thạo khẳng định đại diện VKSND tỉnh Bình Thuận nói trước thời điểm quyết định khởi tố bị can được phê chuẩn, Thạo là nhân chứng là sai. Cụ thể, nội dung biên bản lấy lời khai của Thạo vào ngày 15-12 (hai ngày trước khi quyết định khởi tố bị can được phê chuẩn) thể hiện Thạo là bị can chứ không phải là nhân chứng. Trong bốn biên bản nhận dạng được lập vào ngày 16-12, cơ quan điều tra cũng ghi Thạo là bị can. Cùng ngày, cơ quan điều tra còn lập một biên bản hỏi cung bị can (theo mẫu) đối với Thạo. Trong khi đó, theo Bộ luật Tố tụng hình sự, việc lấy lời khai nhân chứng được tiến hành với một cách thức khác và cũng phải được lập theo mẫu quy định thống nhất. “Thời điểm trước khi VKS phê chuẩn quyết định khởi tố bị can, tôi chẳng thấy bất kỳ biên bản lấy lời khai nhân chứng nào đối với Thạo. Ai đời lấy lời khai nhân chứng mà lại dùng mẫu hỏi cung bị can bao giờ!” - luật sư Thiện nói. Đặc biệt hơn, có nhân chứng nào mà lại bị tạm giữ rồi tạm giam để lấy lời khai? Chưa kể, về mặt lý luận, vai trò tố tụng của nhân chứng là người chứng kiến sự việc và khai lại với cơ quan điều tra. Ở đây, Thạo bị bắt khai về hành vi của mình thì làm sao có thể là nhân chứng cho chính mình được! Trên thực tế, việc bị cáo ra tòa phản cung, phủ nhận lời khai nhận tội tại cơ quan điều tra và kêu oan vẫn thường xuyên xảy ra nhưng từ trước tới nay, chưa có ai bị khởi tố về tội khai báo gian dối như trường hợp trên cả. Lấy lời khai người làm chứng 1. Việc lấy lời khai người làm chứng được tiến hành tại nơi tiến hành điều tra hoặc nơi cư trú, nơi làm việc của người đó. 2. Nếu vụ án có nhiều người làm chứng thì phải lấy lời khai riêng từng người và không để cho họ tiếp xúc với nhau trong thời gian lấy lời khai. 3. Trước khi lấy lời khai, điều tra viên phải giải thích cho người làm chứng biết quyền và nghĩa vụ của họ. Việc này phải được ghi vào biên bản. 4. Trước khi hỏi về nội dung vụ án, điều tra viên cần xác minh mối quan hệ giữa người làm chứng với bị can, người bị hại và những tình tiết khác về nhân thân của người làm chứng. Điều tra viên cần yêu cầu người làm chứng kể hoặc viết lại những gì mà họ biết về vụ án, sau đó mới đặt câu hỏi. Không được đặt câu hỏi có tính chất gợi ý. … (Theo Điều 135 Bộ luật Tố tụng hình sự) Tội khai báo gian dối Người giám định, người phiên dịch, người làm chứng nào mà kết luận, dịch, khai gian dối hoặc cung cấp những tài liệu mà mình biết rõ là sai sự thật, thì bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến một năm hoặc phạt tù từ ba tháng đến một năm. (Theo khoản 1 Điều 307 Bộ luật Hình sự) |
THANH LƯU
