Chiều 8-12, thảo luận tại hội trường Quốc hội, các đại biểu bày tỏ quan điểm ủng hộ chủ trương đầu tư Cảng Hàng không quốc tế Gia Bình (Bắc Ninh), đồng thời cũng nhấn mạnh những yêu cầu cấp thiết về an sinh xã hội, tiến độ dự án.
Dự án mở rộng không gian phát triển vùng Thủ đô
Phát biểu trước Quốc hội, đại biểu Dương Khắc Mai (Lâm Đồng) nhấn mạnh hạ tầng hàng không Việt Nam đã bước sang giai đoạn phát triển mới khi các sân bay lớn như Nội Bài, Tân Sơn Nhất và Đà Nẵng đều sớm tiệm cận giới hạn công suất. Dù được mở rộng, sân bay Nội Bài vẫn sẽ đối mặt với tình trạng quá tải trong những năm tới.
Theo ông, việc xây dựng một cảng hàng không quốc tế mới trong vùng Thủ đô là yêu cầu khách quan nhằm giảm tải cho các sân bay hiện hữu, mở rộng không gian phát triển chiến lược của đất nước, thúc đẩy công nghiệp chế biến chế tạo, logistics, thương mại và công nghiệp hàng không.
Đại biểu cho rằng việc lựa chọn Bắc Ninh – địa phương liền kề Hà Nội, có vị trí địa lý, kinh tế và quân sự quan trọng, là phù hợp với định hướng phát triển mạng lưới cảng hàng không quốc gia.
Về tính phù hợp với quy hoạch, đại biểu Dương Khắc Mai đồng tình với báo cáo thẩm tra rằng dự án đã có vị trí rõ ràng trong hệ thống quy hoạch quốc gia. Tuy nhiên, ông đề nghị tiếp tục rà soát để bảo đảm thống nhất với quy hoạch địa phương, nhất là trong bối cảnh Bắc Ninh đã hợp nhất với tỉnh Bắc Giang cũ.
Đại biểu bày tỏ quan ngại về việc sử dụng diện tích lớn đất lúa hai vụ, là loại đất đặc biệt quan trọng với an ninh lương thực quốc gia. Ông đề nghị Chính phủ nghiên cứu giải pháp giảm thiểu tối đa ảnh hưởng, bảo đảm an ninh lương thực dài hạn, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng.
Đại biểu Mai cũng nhất trí với chủ trương xây dựng sân bay đạt chuẩn quốc tế 4E nhưng lưu ý rằng các chỉ tiêu hiện đại như “5 sao” hay “net-zero” cần được lượng hóa, đánh giá khả thi về tài chính để tránh đội vốn, kéo dài thời gian thu hồi vốn và ảnh hưởng tới hiệu quả đầu tư.
Tiến độ giai đoạn 1 hoàn thành trong năm 2027 cũng được đại biểu đánh giá là áp lực rất lớn, nhất là trong công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng với hơn 900 ha đất lúa cần xử lý nền móng.
Ông đề nghị Quốc hội cho phép áp dụng các cơ chế đặc thù, đồng thời quy định rõ trình tự, thủ tục, thẩm quyền của UBND tỉnh trong phê duyệt phương án bồi thường, tái định cư và trách nhiệm phối hợp của các bộ ngành để xử lý vướng mắc.
Hàng nghìn hộ dân sẽ sống bằng gì sau khi cầm tiền đền bù?
Trong khi đó, đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân (TP.HCM) tập trung vào vấn đề an sinh xã hội, điều mà bà cho rằng đang là “băn khoăn chính đáng và lớn nhất” của cử tri.
Dự án sẽ ảnh hưởng tới 7.100 hộ gia đình, trong đó 5.800 hộ phải tái định cư. “Đây không phải là những con số vô cảm, mà là những phận người, là nơi chôn nhau cắt rốn của nhiều thế hệ người dân Gia Bình và khu vực lân cận”, bà nhấn mạnh.
Bắc Ninh có mật độ dân cư cao, đất đai chật hẹp, sinh kế chủ yếu dựa vào trồng lúa và nghề thủ công. Bà Trân đặt câu hỏi: "Người dân sẽ sống bằng gì sau khi cầm tiền đền bù?".
Bà nêu rõ rằng những nỗi lo này là hoàn toàn có cơ sở. Sân bay mở ra nhiều cơ hội nhưng phần lớn vị trí việc làm trong sân bay đòi hỏi trình độ cao: An ninh hàng không, kỹ thuật mặt đất, điều hành bay, thương mại phi hàng không, logistics… Nghĩa là không phải cứ ưu tiên là người dân địa phương là được vào làm, nếu họ không đáp ứng tiêu chuẩn.
Theo bà, chỉ khoảng 20–25% lao động trẻ có thể đáp ứng yêu cầu đào tạo để làm việc trong lĩnh vực hàng không. Khoảng 75% còn lại là lao động trung niên, lớn tuổi, gắn bó với ruộng đồng, rất khó chuyển đổi nghề nghiệp theo tiêu chuẩn kỹ thuật cao.
Nguy cơ đặt ra nếu thiếu chính sách phù hợp khi tiền đền bù hết dần, không có nghề ổn định, nguy cơ tái nghèo, gia tăng tệ nạn, mâu thuẫn thế hệ, người dân địa phương bị đứng ngoài sự phát triển trên chính quê hương mình. Đại biểu cho rằng đây là thách thức, nên cần được xem xét nghiêm túc.
Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân kiến nghị ba nhóm giải pháp trọng tâm. Đó là khi lập chủ trương đầu tư phải bắt buộc có đánh giá tác động đến đời sống người dân như một báo cáo bắt buộc tương tự đánh giá tác động môi trường. Báo cáo này phải độc lập, minh bạch, và là căn cứ để xây dựng chính sách sinh kế lâu dài, chứ không chỉ là khoản đền bù một lần.
Thứ hai, việc bố trí khu tái định cư cho người dân phải bảo đảm không gian sống phù hợp văn hóa, thói quen sinh hoạt của người dân; có cơ hội việc làm ngay trong hoặc gần khu tái định cư và hỗ trợ người dân thích nghi với đời sống đô thị.
Bà cũng cho rằng cần phải ràng buộc trách nhiệm của nhà đầu tư. Theo đó, nhà đầu tư phải đóng góp bắt buộc vào Quỹ Phát triển sinh kế, đồng hành cùng cộng đồng trong suốt vòng đời dự án. Nhà đầu tư cũng cần phải chịu chế tài nếu vi phạm trách nhiệm an sinh (phạt, bổ sung nguồn lực, tạm dừng giấy phép…).
Bà nhấn mạnh: “Chúng ta phải làm sao để mỗi khi một dự án mới được triển khai, người dân cảm thấy phấn khởi. Bởi họ tin rằng đó là cơ hội đổi đời, một tương lai sung túc, bền vững hơn. Không để người dân rơi vào tâm trạng lo lắng, mong dự án đừng đi qua đất của mình”.
