Sáng 24-11, tại TP Cần Thơ, Báo Đại Đoàn Kết tổ chức tọa đàm với chủ đề “Vật liệu nào thay thế cát sông?”.
Phát biểu tại buổi tọa đàm, nhà báo Lê Anh Đạt, quyền Tổng Biên tập Báo Đại Đoàn Kết cho rằng câu chuyện thiếu cát xây dựng không chỉ là tình trạng riêng của ĐBSCL mà đây là câu chuyện của cả nước, của hiện tại và cả tương lai.
Do đó, buổi toạ đàm mong muốn các chuyên gia, đại biểu tham gia nêu rõ thực trạng thiếu cát hiện nay được nhìn nhận dưới rất nhiều góc cạnh khác nhau. Cạnh đó, tìm ra được những giải pháp, cách thức để tìm ra vật liệu thay thế cát sông hiện nay.
Lấy cát sông đắp lên thì sạt lở gia tăng tương ứng hoặc cao hơn
Theo PGS TS Lê Anh Tuấn, Giảng viên cao cấp Khoa Môi trường và Tài nguyên thiên nhiên (Đại học Cần Thơ), nếu tiếp tục tăng cường khai thác cát sông theo tốc độ như hiện nay thì sẽ “trả giá” qua một số vấn đề khác.
Cụ thể, việc khai thác cát sông quá mức sẽ ảnh hưởng đến đời sống của người dân ven sông, gia tăng và kéo dài thời gian sạt lở... Đây là những vấn đề này đã được các nhà khoa học cảnh báo từ lâu nay.
“Ở các tỉnh vùng lũ ngày xưa, như An Giang, Đồng Tháp... khi làm các công trình vượt lũ chúng ta dùng cát đắp lên để tăng diện tích cho người dân định cư, thì cũng xấp xỉ với phần diện tích bị mất do sạt lở. Có nghĩa là khi lấy cát sông đắp lên thì sạt lở cũng gia tăng tương ứng hoặc cao hơn, thời gian sạt lở kéo dài nhiều hơn” - ông Tuấn dẫn chứng.
Trả lời vấn đề “Nguồn vật liệu nào có thể thay thế cát sông để đảm bảo cung cấp cho các công trình xây dựng?”, ông Tuấn cho rằng có thể tìm bất kỳ vật liệu nào để thay thế cát sông, nhưng phải đảm bảo được các tiêu chuẩn nghiên cứu và quy định chặt chẽ.
Tuy nhiên, đến nay Bộ Xây dựng vẫn chưa đưa ra được tiêu chí mới cho vật liệu thay thế. Do đó, ông Tuấn đề nghị cần mạnh dạng nghiên cứu, áp dụng các phương án khác, như xây đá thành cát, thay đổi kết cấu công trình, phát triển giao thông thủy để giảm áp lực cho đường bộ...
“Phương án xây đá thành cát kéo theo chi phí cao, tuy nhiên bù lại tuổi thọ công trình sẽ tăng. Về nghiên cứu thay đổi kết cấu công trình, ví dụ, có những bộ phận có thể thay thế bằng khung sắt; hoặc nền công trình có thể giảm sử dụng lượng cát. Ngoài ra, có thể phát triển giao thông đường thủy để giảm bớt việc xây dựng đường bộ hoặc lưu lượng sử dụng đường thì cũng là cách giảm bớt phụ thuộc cát.
Hoặc có thể nhập cát ở nơi khác, phương án này có tốn kém hơn nhưng chúng ta không phải lo chi phí khác, như: chi phí khắc phục môi trường, khắc phục sạt lở, công trình sạt lở...” - ông Tuấn nêu phương án.
Cũng theo ông Tuấn, hiện nay trường Đại học Cần Thơ đã nghiên cứu áp dụng trộn tro xỉ thay thế cát sử dụng ở một số công trình. Tuy nhiên, phương pháp này cần phải được thực hiện đồng bộ, nếu không sẽ sẽ ảnh hưởng đến tuổi thọ công trình.
Cung - cầu cát ở ĐBSCL đang mất cân bằng
Tại buổi tọa đàm, TS Trần Hữu Hiệp, chuyên gia kinh tế ĐBSCL nhận định thực đang nổi lên ba vấn đề lớn. Đó là: cán cân cung - cầu cát ở ĐBSCL đang mất cân bằng hết sức nghiêm trọng, nhu cầu tăng cao nhưng nguồn cung thì hạn chế.
Vấn đề thứ hai là bất cập trong khai thác, quản lý tài nguyên cát trong nhiều năm qua hiện nay đang bộc lộ. Vấn đề cuối cùng là làm thế nào giải quyết vấn đề bức xúc hiện đang tồn tại, nhưng không ảnh hưởng môi trường và lợi ích trong tương lai.
Đối với việc mất cung cầu cát, ông Hiệp cho biết không riêng các địa phương ở ĐBSCL đang gặp phải vấn đề này, mà ngay cả TP.HCM cũng “cầu viện” vùng ĐBSCL. Ngoài ra, còn có các khu vực đã triển khai hàng loạt các công trình, đặc biệt là công trình giao thông, từ đó đẩy nhu cầu vật liệu cát tăng cao.
Về vấn đề tìm vật liệu thay thế cát sông, ông Hiệp khẳng định không đơn giản là đi tìm vật liệu thay thế nguồn cát sông, mà vấn đề lớn hơn là cân đối lại nhu cầu sử dụng nguồn cát sông; trong đó, phải xem xét nhu cầu sử dụng, giảm nhu cầu.
“Thiếu cát mà chúng ta càng đẩy mạnh khai thác cát thì sẽ xảy ra các vấn đề sạt lở, sụt lún trong tương lai. Hay như việc tìm cát biển thay thế nhìn thì có vẻ rất tốt, nhưng cần xem tiêu chuẩn về môi trường, đặc biệt cát biển ở vùng ĐBSCL. Nó có quan hệ rất lớn tới tài nguyên nước ở sông Mekong, có thể gây sạt lở bờ biển hay không là vấn đề cần lưu ý” - ông Hiệp nhấn mạnh.
PGS TS Lê Anh Tuấn, Giảng viên cao cấp Khoa Môi trường và Tài nguyên Thiên nhiên (Đại học Cần Thơ): “Đã đến lúc, các cơ quan, đơn vị liên quan cần ngồi lại với nhau để cùng bàn bạc, tìm ra một phương pháp phù hợp nhất để áp dụng các phương án thay thế vật liệu cát.”.
