Ngày 5-6, VKSND Cấp cao tại Đà Nẵng ban hành thông báo rút kinh nghiệm vụ án tranh chấp quyền sử dụng đất, giữa nguyên đơn là bà H với bị đơn bà L và anh T (con bà L).
Theo hồ sơ, năm 1989, Phòng Giáo dục huyện Krông B, tỉnh L có ký hợp đồng trồng và chăm sóc cà phê với một số cán bộ nhân viên của phòng, trong đó có bà H. Bà H được nhận một lô đất.
Năm 1999, chồng bà L (em chồng của bà H) chưa có nơi ở nên vợ chồng bà H cho mượn 35 m² đất để làm nhà tạm. Năm 2001, chồng bà L chết.
Năm 2018, bà H đổ vật liệu làm chòi cà phê thì xảy ra tranh chấp. Gia đình anh T (con bà L) còn tự ý mở rộng thêm khoảng 18 m đất.
Vì vậy, bà H khởi kiện yêu cầu bà L và anh T phải trả lại cho bà diện tích đất hơn 870 m².
Bị đơn bà L và anh T thì cho rằng, chồng bà L được vợ chồng bà H chỉ lô đất bỏ hoang (thửa đất tranh chấp) để ở. Vợ chồng bà L đã khai hoang và xây tạm ngôi nhà, trồng một số cây ăn trái. Quá trình khai hoang đất và xây dựng nhà, công trình phụ có nhiều người làm chứng nên bà L và anh T không đồng ý với yêu cầu khởi kiện của bà H...
Xử sơ thẩm hồi tháng 6-2021, TAND thị xã H, tỉnh L. đã chấp nhận yêu cầu của bà H; buộc bà L, anh T trả lại đất cho bà H. Bà H có nghĩa vụ trả lại giá trị nhà và tài sản trên đất với số tiền hơn 256 triệu đồng.
Anh T kháng cáo vì không đồng ý buộc gia đình anh T phải trả đất cho bà H; còn bà H kháng cáo vì không đồng ý trả lại hơn 256 triệu đồng giá trị nhà và tài sản trên đất.
Đồng thời, VKSND thị xã H, tỉnh L cũng kháng nghị phúc thẩm theo hướng chỉ buộc bà H trả lại cho bà L và anh T chi phí công sức nạo vét, duy trì để sử dụng cái giếng nước là 10 triệu đồng.
Xử phúc thẩm tháng 9-2021, TAND tỉnh L chấp nhận kháng cáo của anh T, sửa bản án sơ thẩm theo hướng bác toàn bộ yêu cầu khởi kiện của bà H về việc buộc bà L, anh T trả đất lại cho bà H...
Sau đó, Viện trưởng VKSND Cấp cao tại Đà Nẵng kháng nghị giám đốc thẩm đề nghị hủy bản án phúc thẩm, giữ nguyên bản án sơ thẩm.
Tháng 11-2023, Hội đồng giám đốc thẩm TAND Cấp cao tại Đà Nẵng đã hủy bản án phúc thẩm, giao hồ sơ cho tòa án cấp phúc thẩm để giải quyết lại.
Những vấn đề cần rút kinh nghiệm
Theo VKSND Cấp cao tại Đà Nẵng, đất Phòng giáo dục giao đất cho cán bộ trồng cà phê đều có một mặt giáp đường Nguyễn Trãi, nhưng hiện nay phần đất bà H được cấp giấy chứng nhận không giáp đường Nguyễn Trãi, chỉ có thửa đất tranh chấp giáp đường Nguyễn Trãi. Vì vậy, có cơ sở khẳng định thửa đất tranh chấp là của bà H (không tính đất lấn chiếm của ông H) là phù hợp với các thửa đất phòng giáo dục đã giao.
Ngoài ra, hai người làm chứng đều khẳng định năm 1999, vợ chồng bà H cho chồng bà L mượn đất làm nhà để đưa vợ con từ ngoài bắc vào sinh sống.
Cạnh đó, theo tờ trình của UBND phường, trích đo địa chính và hiện trạng sử dụng đất có cơ sở xác định việc bà L và anh T cho rằng thửa đất tranh chấp là đất hoang là không có cơ sở...
Do đó, tòa án cấp sơ thẩm đã chấp nhận yêu cầu khởi kiện của bà H, buộc bà L, anh T trả lại diện tích đất cho bà H và bà H được quyền liên hệ để được cấp giấy chứng nhận là có căn cứ. Tòa án cấp phúc thẩm không xác minh, thu thập chứng cứ để làm rõ quá trình sử dụng đất cũng như hiện trạng sử dụng đất (phần đất bà H được cấp giấy chứng nhận không giáp đường Nguyễn Trãi) nhưng đã bác yêu cầu của bà H là không đúng quy định.
Tuy nhiên, gia đình bà L, anh T đã có nhà trên đất từ năm 1999, để đảm bảo nơi ở ổn định cho gia đình bà L và anh T nên cần giao phần đất có nhà cho bà L, anh T (đủ điều kiện tách thửa). Bà L và anh T trả lại giá trị đất cho bà H sau khi đã trừ đi giá trị tài sản và chi phí tôn tạo làm tăng giá trị đất.
Vì vậy, Hội đồng giám đốc thẩm đã chấp nhận một phần kháng nghị của Viện trưởng VKSND Cấp cao tại Đà Nẵng, hủy toàn bộ bản án phúc thẩm; giao hồ sơ cho TAND tỉnh L xét xử phúc thẩm lại.
