Các căng thẳng xung quanh vấn đề tranh chấp lãnh thổ biên giới giữa Ấn Độ và Trung Quốc (TQ) gần đây mở màn cho một loạt tranh luận trong giới chuyên gia rằng liệu đã đến lúc New Delhi nên hình thành một liên minh chính thức với Washington để đối phó với Bắc Kinh. Nếu xảy ra, động thái này sẽ thay đổi quan hệ giữa ba nước và định hình môi trường địa chính trị khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương như thế nào.
Năm 1998, tại New York (Mỹ), cựu thủ tướng Ấn Độ Atal Bihari Vajpayee từng khẳng định rằng Ấn Độ và Mỹ là “hai đồng minh tự nhiên của nhau trong hành trình tìm kiếm một tương lai tốt đẹp hơn cho thế giới”. Một số nhà quan sát ở TQ dường như cũng tin rằng việc Ấn Độ đứng về phía Mỹ để đối đầu với TQ chỉ là vấn đề thời gian. Tuy nhiên, vấn đề lại không đơn giản như vậy, theo tờ South China Morning Post (SCMP).
Ấn Độ ngại ảnh hưởng của Mỹ
Trên thực tế, 20 năm sau tuyên bố của ông Vajpayee, bất chấp những cuộc trao đổi về cái gọi là “liên minh tự nhiên”, Ấn Độ cho đến nay vẫn ngần ngại đứng hẳn về một phe trong cuộc đối đầu Mỹ - Trung. New Delhi cũng chưa sẵn sàng để hoàn toàn chấp nhận chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của Tổng thống Mỹ Donald Trump.
SCMP cho rằng sở dĩ Ấn Độ chưa muốn tham gia liên minh quân sự với Mỹ là do nước này lo ngại sẽ mất khả năng “tự trị chiến lược” và trở thành đồng minh cấp thấp bởi sự bất tương xứng rõ ràng về quyền lực và tiềm lực quân sự giữa hai bên.
Theo SCMP, mặc dù Mỹ và Ấn Độ cùng chia sẻ nhiều giá trị chung nhưng mối quan hệ hai nước vẫn không thể phát triển lên những nấc thang mới, phần lớn vì thái độ trung lập của New Delhi trong Chiến tranh lạnh và liên minh của Washington với Pakistan.
Phải đến cuối những năm 1990, Ấn Độ mới bắt đầu xích lại gần Mỹ thông qua việc tăng cường quan hệ đối tác chiến lược và quốc phòng, cùng chia sẻ mối lo ngại chung về sự ảnh hưởng về kinh tế, ngoại giao ngày càng gia tăng của TQ ở trong và ngoài châu Á.
Thậm chí, ngay cả khi đã đẩy mạnh hợp tác rồi nhưng Ấn Độ vẫn giữ thái độ cảnh giác trước xu hướng xa rời đồng minh của Tổng thống Trump. Ngoài ra, New Delhi cũng không muốn từ bỏ quan hệ đối tác đa dạng với các quốc gia khác, đặc biệt là hợp tác về an ninh và quốc phòng với Nga.
Tổng thống Donald Trump (trái) và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi (phải) tham gia hội nghị thượng đỉnh G20 ở Nhật vào tháng 6-2019. Ảnh: IANS
Sóng ngầm tam giác Mỹ-Ấn-Trung
Theo chuyên gia Pang Zhongying thuộc ĐH Hàng hải TQ, cuộc đụng độ ở biên giới vùng Ladakh đẫm máu hôm 15-6 khiến hàng chục binh sĩ Ấn, Trung thiệt mạng có thể trở thành sự kiện mang tính bước ngoặt trong quan hệ Mỹ - Ấn, do từ lâu tranh chấp biên giới luôn là chủ đề nhạy cảm của New Delhi và Bắc Kinh.
“Sự bùng nổ những cuộc đụng độ biên giới sẽ thúc đẩy quan hệ đối tác giữa Ấn Độ và Mỹ trở nên mạnh mẽ hơn giữa bối cảnh hai nước cùng đối mặt với một TQ ngày càng quyết đoán. Đồng thời, tình hình mới buộc New Delhi tái cân nhắc nghiêm túc về lập trường của mình đối với nội dung chống TQ trong chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của Washington” - ông Pang nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, giới chuyên gia cũng nhận thấy việc tăng cường các hoạt động ngoại giao, hợp tác an ninh của Ấn Độ với Mỹ trong 20 năm qua trên thực tế đã tạo ra nhiều thay đổi rõ rệt trong tam giác quan hệ với TQ và thế cân bằng quyền lực khu vực.
| TQ và Ấn Độ đã xác định rõ ràng là lãnh đạo hai bên đều có ý định thúc đẩy hợp tác để cùng phát triển kinh tế. Dù mọi thứ hiện có thể bị trì hoãn vì tình hình chính trị nhưng điều này sẽ không thay đổi hướng đi chung của mối quan hệ này. TS DU YOUKHANG, ĐH Phúc Đán (TQ) |
“Song song với các động thái củng cố khả năng phòng thủ nhằm đối phó với Mỹ thì Bắc Kinh cũng ngày càng tăng cường vị thế chủ động đối với các khu vực xung quanh nhằm đạt được nhiều ảnh hưởng nhất có thể. Còn về Ấn Độ, đây là một tình thế tiến thoái lưỡng nan khó giải quyết của lãnh đạo TQ. Mục tiêu chiến lược của TQ là ổn định quan hệ với Ấn Độ nhằm ngăn cản Washington lôi kéo New Delhi cũng như tránh một cuộc chiến trên hai mặt trận với cả Mỹ và Ấn Độ” - học giả Yun Sun tại Trung tâm nghiên cứu Stimson (Mỹ) đánh giá.
Tuy nhiên, xét tới sự thay đổi trong cán cân quyền lực giữa Mỹ, Ấn Độ, TQ và Pakistan tại Nam Á, sự nghi ngại và thái độ thù địch giữa Bắc Kinh và New Delhi vẫn tiếp tục sâu sắc, bất chấp những dấu hiệu có vẻ nồng ấm của hai quốc gia này những năm qua.
Một diễn biến đáng lưu ý nữa là khi Tổng thống Trump tháng trước đề xuất mở rộng nhóm các quốc gia công nghiệp hàng đầu thế giới G7 thành G11, kết nạp thêm Ấn Độ, Úc, Hàn Quốc và Nga thì Bắc Kinh bất ngờ phản ứng dữ dội, trong khi Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi có phản hồi tích cực về ý tưởng này.
| Ấn Độ sẽ khó rắn với Trung Quốc? Theo chuyên gia Mohan Guruswamy thuộc Trung tâm Các giải pháp chính sách (Ấn Độ), New Delhi trước mắt sẽ không chính thức tham gia vào bất kỳ liên minh chống TQ hay trở thành một phần trong bất kỳ liên minh quân sự chống TQ nào. “Ấn Độ coi sự đối đầu Mỹ - Trung giống như cuộc đối đầu giữa những con voi. Khi hai con voi đánh nhau, cỏ cây và những loài vật nhỏ hơn đều bị giẫm nát. Chúng tôi không muốn gây ra bất kỳ xáo trộn nào và hầu như không có vai trò gì trong cuộc xung đột này” - ông Mohan Guruswamy phân tích. Trong khi đó, cựu Cố vấn an ninh quốc gia Ấn Độ Shivshankar Menon cảnh báo chính quyền Thủ tướng Modi không nên liên minh với Washington. Ông lưu ý là trong khủng hoảng cao nguyên Doklam năm 2017, Mỹ đã không có động thái ủng hộ Ấn Độ. Hơn nữa, Ấn Độ và TQ hiện phụ thuộc quá nhiều vào nhau trong lĩnh vực thương mại. Khả năng New Delhi sẽ gạt những căng thẳng với Bắc Kinh sang một bên, không chọn liên minh với Mỹ mà đi con đường riêng của mình trong nỗ lực cân bằng quan hệ với các cường quốc lớn nhằm đạt được lợi ích tối đa. |
