Nhân dịp kỷ niệm Ngày truyền thống luật sư (LS) Việt Nam, Pháp Luật TP.HCM có cuộc trao đổi với ông Quách Hữu Thái (Phó Chánh án TAND TP.HCM) về vai trò, vị thế và những kỳ vọng đối với đội ngũ LS Việt Nam.
. Phóng viên: Dưới góc độ của tòa án, ông đánh giá thế nào về vai trò của LS trong hoạt động tố tụng hiện nay?
+ Ông Quách Hữu Thái: Trong hoạt động tư pháp, hoạt động xét xử được coi là khâu trọng tâm, thể hiện đầy đủ quyền tư pháp nhưng để tòa án ban hành được một phán quyết thì phải thực hiện đầy đủ một quá trình tố tụng.
Trong vụ án hình sự, phải căn cứ trên cơ sở kết quả điều tra, kết quả tranh tụng tại phiên tòa, mà LS là một bên chủ thể quan trọng của quá trình tranh tụng đó. LS với vai trò là người bào chữa cho bị cáo hay người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bị hại đều góp phần tích cực vào việc bảo vệ công lý, bảo vệ nền pháp chế XHCN.
Trong giải quyết vụ án dân sự, hành chính, vị trí, vai trò của LS cũng quan trọng không kém. LS giúp người dân thực hiện quyền khởi kiện, thu thập chứng cứ đầy đủ, đúng quy định và thực hiện tốt nhất các thủ tục tố tụng khác để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp cho người có yêu cầu.
Cạnh đó, đội ngũ LS hiện nay còn tham gia nhiều vào hoạt động dịch vụ công, cộng tác rất hiệu quả với các trung tâm trợ giúp pháp lý miễn phí.
Có thể thấy đội ngũ LS ngày càng phát triển về số lượng và chất lượng, giữ vai trò tích cực, góp phần cho việc làm sáng tỏ sự thật khách quan của vụ án cũng như bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự.
. Chiến lược cải cách tư pháp lấy tòa án làm trung tâm, HĐXX căn cứ vào kết quả tranh tụng tại tòa để đánh giá khách quan, toàn diện vụ án và ra phán quyết tiệm cận với công lý nhất. Thế nhưng có không ít LS cho rằng quan điểm, lập luận của họ tại tòa rất ít được HĐXX ghi nhận hoặc ghi nhận rất sơ sài. Ông thấy sao về vấn đề này?
+ Thực tiễn cho thấy ở hầu hết các phiên tòa, HĐXX quan tâm và tạo điều kiện cho LS, bị cáo, đương sự trình bày quan điểm, ý kiến của mình về các tình tiết của vụ án. So với khoảng 15 năm trước đây thì kết quả tranh tụng ngày hôm nay là một bước tiến dài.
LS được thoải mái trình bày quan điểm của mình và được ghi nhận, đánh giá khi nghị án. Kết quả tích cực này là việc thực hiện theo đúng tinh thần cải cách tư pháp, thực hiện tốt Nghị quyết 49-NQ/TW của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp.
Dĩ nhiên vẫn có trường hợp đâu đó xảy ra như phản ánh nhưng đây là số ít, tối thiểu mà trong xu thế phát triển, cải cách thì sẽ loại dần những trường hợp tối thiểu trên.
. Thực tiễn cho thấy có một số LS bị HĐXX mời ra khỏi phòng xử, thậm chí một số trường hợp bị khởi tố hình sự. Ông đánh giá việc này thế nào?
Đội ngũ luật sư ngày càng phát triển về số lượng và chất lượng, giữ vai trò tích cực, góp phần làm sáng tỏ sự thật khách quan của vụ án cũng như bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự.
+ Hiện nay, pháp luật đều quy định đầy đủ, rõ ràng quyền và nghĩa vụ của các chủ thể tham gia vào quá trình tố tụng. LS thì cũng đã có Bộ quy tắc đạo đức và ứng xử nghề nghiệp. Do đó, chỉ cần LS thực hiện đầy đủ những quy định trên thì sẽ không còn những trường hợp xảy ra như câu hỏi đã nêu.
Việc tranh tụng là nhằm làm sáng tỏ sự thật khách quan của vụ án và trên cơ sở chứng cứ thu thập được, không phải nhằm mục đích thắng - thua. Do đó, khi tham gia tranh tụng, LS cũng cần giữ “một cái đầu lạnh, một trái tim nhiệt huyết”, sử dụng ngôn từ, tác phong phù hợp với văn hóa pháp đình.
Thực tiễn xét xử có rất nhiều LS không được tòa án chấp nhận quan điểm, mặc dù vẫn kiên quyết bảo vệ quan điểm của mình bằng nhiều hình thức khác như kháng cáo, khiếu nại theo trình tự giám đốc thẩm… nhưng luôn có thái độ rất đúng mực, tôn trọng HĐXX. Chúng tôi rất tôn trọng và đánh giá rất cao những ứng xử phù hợp. Đây chính là văn hóa pháp đình.
. Nhân Ngày truyền thống LS Việt Nam, ông có kỳ vọng gì?
+ Nghị quyết 27-NQ/TW ngày 9-11-2022 về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới đã khẳng định vai trò của LS trong công cuộc xây dựng nhà nước pháp quyền, khẳng định nguyên tắc “thượng tôn pháp luật”, coi pháp luật là thước đo giá trị công bằng, chuẩn mực ứng xử của các chủ thể trong xã hội. Vị thế và vai trò của đội ngũ LS đã được khẳng định, hướng đến xây dựng và phát triển đội ngũ LS có bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức nghề nghiệp trong sáng, am hiểu pháp luật, giỏi kỹ năng hành nghề và ngoại ngữ, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp và hội nhập quốc tế... Đây cũng là kỳ vọng của tôi đối với các LS.
. Xin cảm ơn ông.
Giúp doanh nghiệp quản trị rủi ro pháp lý
Khi tham gia tố tụng, LS có vai trò tích cực trong việc làm rõ thêm sự thật khách quan của vụ án, giúp cơ quan tiến hành tố tụng thực hiện tốt hơn, đầy đủ hơn trách nhiệm tố tụng của mình.
Thông qua hoạt động nghề nghiệp, LS trực tiếp tham gia tư vấn, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự, tuyên truyền, phổ biến pháp luật đến người dân, doanh nghiệp. Từ đó, hình thành ý thức pháp luật của người dân, doanh nghiệp, là cơ sở nhận thức để họ chấp hành pháp luật tốt hơn.
Đặc biệt, doanh nghiệp, doanh nhân rất cần đến sự hỗ trợ, tư vấn của đội ngũ LS để quản trị rủi ro pháp lý, giúp doanh nghiệp phát triển ổn định, bền vững. Sự đồng hành, tư vấn, hỗ trợ của LS sẽ giúp doanh nghiệp giảm thiểu tranh chấp với đối tác, khách hàng, ổn định quan hệ nội bộ, bảo vệ sở hữu trí tuệ…
Ông NGUYỄN ĐỨC PHƯỚC, Chánh án TAND quận Bình Tân
(SONG MAI ghi)
