Tháng 3-2020, Thủ tướng Chính phủ có chỉ đạo giao Bộ Tài chính chủ trì hiệp thương giá test xét nghiệm Covid-19 theo quy định, Bộ Y tế phối hợp thực hiện.
Thực hiện chỉ đạo này, cựu Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thanh Long đã ký quyết định giao ông Nguyễn Nam Liên (cựu Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tài chính) đại diện Bộ Y tế thực hiện hiệp thương giá test xét nghiệm với Công ty Việt Á.
Còn Bộ Tài chính thành lập Tổ hiệp thương giá khẩu trang y tế và các vật tư, thiết bị phòng chống dịch trong đó Tổ công tác số 2 do ông Nguyễn Anh Tuấn (Cục trưởng Quản lý giá) làm tổ trưởng có nhiệm vụ hiệp thương giá sinh phẩm chẩn đoán .
Kết luận giá tạm tính không có trong quy định của luật
Ngày 27-3-2020, Bộ Tài chính tổ chức hội nghị hiệp thương giá mặt hàng kit test xét nghiệm.
Ban đầu, Công ty Việt Á xác định giá hiệp thương theo mức lợi nhuận 24% là 603.750 đồng. Nhưng hồ sơ hiệp thương còn thiếu Bảng chi tiết yếu tố hình thành giá, Công ty Việt Á thiếu các căn cứ tính giá theo quy định tại Điều 10 Thông tư 56/2014/TT-BTC.
Tại hội nghị, Bộ Y tế đề nghị Công ty Việt Á giảm mức lợi nhuận xuống còn 5% tương đương với mức giá 470.000 đồng/Test. Công ty Việt Á đồng ý.
Tuy nhiên, kết quả điều tra cho thấy giá thành 1 test xét nghiệm đã bao gồm toàn bộ chi phí hợp lý, hợp lệ và lợi nhuận định mức 5% chỉ là 143.461 đồng.
Bị can Phan Quốc Việt, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Công ty Việt Á đã nâng khống giá trị nguyên vật liệu đầu vào trong cơ cấu đơn giá. Nhờ vậy, Công ty Việt Á hưởng lợi bất chính hơn 1.235 tỉ đồng.
Kết quả điều tra xác định, Bộ Y tế không yêu cầu Công ty Việt Á giải trình, báo cáo để kiểm tra chi phí cấu thành giá, không có căn cứ xác định chính xác giá Test, việc giá định giá hiệp thương 470.000 đồng là không có căn cứ.
Sau cuộc họp, ông Nguyễn Anh Tuấn đã báo cáo ông Đỗ Hoàng Anh Tuấn, khi đó là Thứ trưởng Bộ Tài chính và được chỉ đạo ký văn bản thông báo về kết quả hiệp thương nêu giá hiệp thương là giá tạm tính để thực hiện giao hàng và tạm thanh toán. Giá tạm tính không có trong quy định của Luật giá.
Đến giai đoạn kiểm tra giá hiệp thương, ông Nguyễn Nam Liên được phân công làm Trưởng Đoàn kiểm tra, ông Nguyễn Anh Tuấn làm Phó trưởng Đoàn kiểm tra giá.
Khi kiểm tra, ông Nguyễn Anh Tuấn và các thành viên Đoàn kiểm tra thuộc Bộ Tài chính được phân công kiểm tra chi phí nhân công trực tiếp và chi phí sản xuất chung (chiếm 21% giá thành trong phương án giá hiệp thương).
Từ ngày 8 đến ngày 10-10-2020, Đoàn kiểm tra tại Công ty Việt Á và yêu cầu cung cấp bổ sung hồ sơ, tài liệu nhưng Công ty không cung cấp được.
Đoàn kiểm tra xác định được một số vi phạm như nguyên vật liệu thực tế để sản xuất khác với hồ sơ. Căn cứ kết quả kiểm tra, Đoàn đã tổ chức họp, có biên bản họp nêu ý kiến của một số thành viên như đề nghị làm rõ ảnh hưởng việc thay đổi nguyên vật liệu đến chất lượng sản phẩm, đề nghị Bộ Y tế xem xét rút số đăng ký lưu hành Test xét nghiệm của Việt Á.
CQĐT xác định đến nay, Đoàn kiểm tra chưa có kết luận về giá hiệp thương, nguyên nhân chính là chưa có kết quả kiểm tra về nguyên vật liệu chính phục vụ sản xuất test xét nghiệm bị thay đổi. Trách nhiệm thuộc về Nguyễn Nam Liên, trưởng đoàn kiểm tra giá hiệp thương.
Đối với Bộ Tài chính, Nhóm kiểm tra của Bộ Tài chính phát hiện một số khoản chi phí chung không có hóa đơn chứng từ, chi phí nhân công tính cả chi phí nhân công bộ phận khác vào bộ phận sản xuất sinh phẩm.
Nhóm này đề nghị ông Liên chỉ đạo Nhóm kiểm tra chi phí nguyên vật liệu trực tiếp của Bộ Y tế xác định rõ tính phù hợp của nguyên liệu sản xuất sinh phẩm làm cơ sở rà soát chi phí nhân công và chi phí sản xuất chung.
Sau khi cùng Đoàn kiểm tra Bộ Y tế thực hiện việc kiểm tra giá tại Công ty Việt Á, ông Nguyễn Anh Tuấn đã báo cáo lãnh đạo Bộ Tài chính về kết quả kiểm tra.
Nguyên thứ trưởng không có động cơ vụ lợi
Kết luận điều tra cho rằng, ông Đỗ Hoàng Anh Tuấn và ông Nguyễn Anh Tuấn có trách nhiệm trong việc ban hành thông báo nêu giá hiệp thương 470.000 đồng/test là tạm tính, không có trong quy định của Luật Giá, nhưng mục đích để tạm thanh toán, không sử dụng làm căn cứ quyết toán.
CQĐT cũng nêu rằng việc hiệp thương giá thực hiện trong điều kiện khẩn cấp theo yêu cầu về phòng chống dịch của Thủ tướng Chính phủ. Việc đưa ra giá tạm tính là nhằm bảo vệ ngân sách Nhà nước không bị thiệt hại, thất thoát, lãng phí
Khi thấy giá test xét nghiệm không có căn cứ, phía Bộ Tài chính đã trao đổi với Bộ Y tế và báo cáo Thủ tướng Chính phủ để chỉ đạo Bộ Y tế kiểm tra giá. Khi kiểm tra giá đã đề nghị Bộ Y tế xác định rõ tính phù hợp của nguyên liệu sản xuất sinh phẩm làm cơ sở rà soát chi phí nhân công và chi phí sản xuất chung, để xác định chính xác giá test xét nghiệm.
Theo CQĐT, ông Đỗ Hoàng Anh Tuấn và ông Nguyễn Anh Tuấn không có động cơ vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác; không thông đồng, thỏa thuận để làm lợi cho ông Phan Quốc Việt và Công ty Việt Á; cũng không được hưởng lợi, đã chủ động khai báo, tích cực hợp tác làm rõ bản chất tội phạm và người phạm tội.
Vì vậy, CQĐT cho rằng không có căn cứ xem xét trách nhiệm hình sự đối với ông Đỗ Hoàng Anh Tuấn và ông Nguyễn Anh Tuấn.
