CSGT phạt xe không chính chủ: Sai thẩm quyền

Tôi cho rằng quy định về việc CSGT có quyền xử phạt người sử dụng xe không chính chủ là không đúng chuyên môn, thẩm quyền của lực lượng này.

Phát sinh nhiều hệ lụy

Khoản 8 Điều 1 Nghị định 71/2012 quy định phạt tiền từ 800.000 đến 1,2 triệu đồng (với mô tô, xe máy) và 6-10 triệu đồng (với ô tô các loại) đối với lỗi “không chuyển quyền sở hữu phương tiện theo quy định”. Theo tôi, quy định này được hiểu là khi thực hiện các giao dịch chuyển quyền sở hữu (mua bán, tặng cho, trao đổi, thừa kế, hứa thưởng, khuyến mãi…) mô tô, xe máy, ô tô các loại thì các bên cần phải thực hiện thủ tục chuyển quyền sở hữu từ bên giao sang bên nhận.

Nếu người đi xe là người nhận chuyển nhượng mà không sang tên thì việc xử phạt là đúng. Nhưng thẩm quyền xử phạt đối với vi phạm này không phải của CSGT. Thẩm quyền và chức trách của CSGT là tuần tra, giám sát và thực thi việc tuân thủ luật giao thông đường bộ. Còn việc sang tên, đổi chủ, nộp thuế… thuộc điều chỉnh của pháp luật dân sự, pháp luật thuế, lệ phí. Thẩm quyền thực thi pháp luật trong lĩnh vực này thuộc về cơ quan đăng ký xe và cơ quan thuế.

Việc CSGT yêu cầu người đi xe phải chứng minh về nguồn gốc, lai lịch của chiếc xe vừa không đúng bản chất của quan hệ pháp luật cần điều chỉnh, vừa không đúng thẩm quyền của CSGT, vừa trao thêm những gánh nặng không thích hợp cho lực lượng này. Hơn nữa, làm như vậy sẽ gây bất ổn trong xã hội bởi mỗi lần người ta thuê, mượn xe phải có công chứng, hay phải mang theo hộ khẩu, giấy khai sinh, giấy chứng nhận kết hôn, bản khai lý lịch… Cũng sẽ có trường hợp người ta rất khó chứng minh quan hệ với người cho mượn xe bằng một vài loại giấy tờ như đã nêu, nhất là khi mượn xe của ông bà nội, ngoại, đi nhờ xe của cha, mẹ, anh, chị, em bên vợ hay bên chồng, những người họ hàng xa, mượn xe của đồng nghiệp hay bạn bè.

Theo tôi, việc chứng minh xe mượn, xe thuê của người khác sẽ gây ra phiền toái cho cả CSGT lẫn người đi xe mà không mang lại hiệu quả cần thiết cho quản lý hành chính và thu thuế. Hơn nữa, nếu việc này làm không khéo thì sẽ phát sinh nhiều hệ lụy: hàng triệu người phải chuẩn bị nhiều giấy tờ hơn để đối phó; hoặc có thể dẫn đến tình trạng gia tăng đột biến số lượng xe cá nhân.

CSGT cũng khó xử

Ngoài ra, việc CSGT yêu cầu người đi xe xuất trình các loại giấy tờ để chứng minh quan hệ với người cho thuê, cho mượn là không khả thi.

Mọi cá nhân có quyền tự do sử dụng phương tiện giao thông mà mình có quyền sử dụng hợp pháp. Người có quyền sử dụng hợp pháp đối với tài sản, kể cả phương tiện giao thông đường bộ, là chủ sở hữu xe, người thuê xe, người mượn xe, người nhận cầm cố, người cầm giữ, gửi giữ, ủy quyền quản lý xe có kèm theo quyền sử dụng xe. Theo quy định của pháp luật, những giao dịch này không bắt buộc phải làm bằng văn bản hay văn bản có công chứng, chứng thực. Do đó, người đi xe chỉ cần xuất trình bản chính giấy chủ quyền xe là đủ.

Nếu bắt buộc người đi xe xuất trình thêm văn bản cho mượn, cho thuê… xe cũng có thể chấp nhận được. Nhưng văn bản này vì không có công chứng nên việc tạo ra để đối phó với lực lượng CSGT là không khó, CSGT cũng không thể chứng minh được tính xác thực của tờ giấy này.

Ngược lại, nếu buộc các loại giấy tờ thuê, mượn xe đều phải công chứng thì trái với pháp luật và không đúng thẩm quyền của CSGT. Làm như vậy là đặt CSGT vào tình trạng phạm luật và khó xử.

Theo tôi, có một số biện pháp kiểm tra xe không chính chủ mà không cần đến lực lượng CSGT. Cụ thể:

- Thông qua việc đăng ký xe: cần làm nghiêm về việc đăng ký xe và cả nước cần có cơ sở dữ liệu điện tử để tiện tra cứu, xác định chủ sở hữu xe.

- Thông qua việc đăng kiểm xe hằng năm: Pháp luật cần quy định đăng kiểm định kỳ phải đối chiếu chính chủ... trừ trường hợp xe của tổ chức hoặc chủ sở hữu có lý do chính đáng khi không thể tự mình đến làm thủ tục đăng kiểm được.

- Thông qua việc giải quyết bồi thường khi gây tai nạn: Theo nguyên tắc khi làm bồi thường nếu xảy ra tai nạn thì chủ cũ phải đến làm thủ tục. Trường hợp người cho mượn, cho thuê, bị người khác chiếm đoạt xe trái pháp luật thì phải liên đới chịu trách nhiệm bồi thường cho bên bị thiệt hại.

Ngoài ra, để khuyến khích người dân đăng ký, sang tên thì cần đơn giản hóa thủ tục đăng ký hơn nữa, giảm thuế và phí trước bạ từ lần chuyển nhượng thứ hai…

TS LÊ MINH HÙNG, Trưởng bộ môn Luật dân sự ĐH Luật TP.HCM,

HỒNG TÚ ghi