Trước cuộc gặp các quan chức Mỹ và Ukraine tại Berlin (Đức) vào cuối tuần qua, Tổng thống Ukraine - ông Volodymyr Zelensky cho biết Kiev sẵn sàng từ bỏ mục tiêu gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) để đổi lấy những đảm bảo an ninh chặt chẽ hơn từ phương Tây.
Động thái này đánh dấu một sự thay đổi lớn đối với Ukraine, theo kênh Al Jazeera. Ông Zelensky mô tả đề xuất mới nhất là một sự thỏa hiệp từ phía Ukraine sau nhiều năm thúc đẩy việc gia nhập NATO.
Ukraine từ bỏ mục tiêu gia nhập NATO
Ông Zelensky cho biết Kiev hiện đang kỳ vọng những đảm bảo an ninh thay thế tương đương với những đảm bảo mà các thành viên liên minh NATO được hưởng.
“Ngay từ đầu, mong muốn của Ukraine là gia nhập NATO. Đây là những đảm bảo an ninh thực sự. Tuy nhiên một số đối tác từ Mỹ và châu Âu đã không ủng hộ hướng đi này” - ông Zelensky nói.
“Những đảm bảo an ninh song phương giữa Ukraine và Mỹ, những đảm bảo tương tự như Điều 5 từ phía Mỹ dành cho chúng tôi, và những đảm bảo an ninh từ các đồng nghiệp châu Âu, cũng như các quốc gia như Canada, Nhật là cơ hội để ngăn chặn sự gây hấn trong tương lai của Nga” - tổng thống Ukraine cho hay.
Tổng thống Zelensky cũng nhấn mạnh rằng các đảm bảo an ninh mới phải có tính ràng buộc pháp lý và được chính phủ Mỹ phê chuẩn. Ông cho biết đang chờ phản hồi sau các cuộc đàm phán giữa các quan chức Ukraine và Mỹ tại Đức.
Hình dung đề xuất đảm bảo an ninh Ukraine
Tổng thống Zelensky nói rằng các cuộc thảo luận tại Berlin với các đặc phái viên của Tổng thống Mỹ Donald Trump về việc chấm dứt xung đột với Nga “không hề dễ dàng”, nhưng đã mang lại “tiến triển thực chất” liên quan vấn đề bảo đảm an ninh, theo hãng tin AFP.
Mỹ cho biết đã đề xuất các bảo đảm an ninh mạnh mẽ cho Ukraine, mang tính tương tự NATO, và bày tỏ tin tưởng rằng Nga sẽ chấp nhận. “Nền tảng của thỏa thuận đó về cơ bản là có các bảo đảm thực sự rất, rất mạnh - tương tự Điều 5 - đồng thời có một khả năng răn đe rất, rất mạnh thông qua quy mô quân đội của Ukraine” - một quan chức Mỹ giấu tên nói với AFP.
Hay nói cách khác, thay vì gia nhập NATO, Ukraine sẽ nhận được các sự đảm bảo riêng biệt từ Mỹ và các cường quốc chủ chốt của châu Âu và điều này sẽ được quy định trong các hiệp ước song phương hoặc đa phương.
Những sự đảm bảo này có thể sẽ cam kết các đối tác hỗ trợ nhanh chóng và thiết thực nếu Ukraine bị tấn công một lần nữa, bao gồm hỗ trợ quân sự, chia sẻ thông tin tình báo, cung cấp vũ khí, trừng phạt và viện trợ tài chính.
Tuy nhiên, không giống như Điều 5 của NATO, các cam kết này sẽ không tự động kích hoạt phòng thủ tập thể. Nghĩa vụ của mỗi bên bảo lãnh sẽ được xác định riêng biệt, có thể kèm theo điều kiện và không có cấu trúc chỉ huy tích hợp của NATO.
Tuy nhiên, phiên bản cuối cùng của thỏa thuận chỉ được biết sau khi các đồng minh của Kiev đạt được thỏa thuận. Hiện vẫn chưa rõ tiến triển về vấn đề này đến đâu.
Những trở ngại nào vẫn còn tồn tại?
Trong nhiều tháng, Washington đã cố gắng cân bằng các điều khoản trái ngược của Nga và Ukraine. Ông Trump đã thúc đẩy mạnh mẽ việc chấm dứt chiến sự và được cho là ngày càng thất vọng với sự trì hoãn.
Những nỗ lực tìm kiếm tiếng nói chung đã gặp phải những trở ngại đáng kể, bao gồm tương lai của tỉnh Donetsk (ở phía đông Ukraine) - phần lớn trong số đó đang bị Nga kiểm soát.
Nga đã coi việc Ukraine rút quân khỏi các khu vực còn lại của Donetsk dưới sự kiểm soát của Kiev là điều kiện then chốt để đạt được hòa bình - một yêu cầu mà Ukraine liên tục bác bỏ.
Ông Zelensky cho biết Mỹ đã đề xuất Ukraine rút quân khỏi Donetsk và biến khu vực này thành một khu kinh tế tự do phi quân sự. Tuy nhiên, tổng thống Ukraine bác bỏ ý tưởng này vì cho là không khả thi.
“Tôi không cho rằng điều này là công bằng, bởi vì ai sẽ quản lý khu kinh tế này?” - ông Zelensky nói.
Gọi vấn đề này là “rất nhạy cảm”, ông Zelensky nói rằng việc đóng băng dọc theo đường ranh giới tiếp xúc hiện tại sẽ tốt hơn, đồng thời nói thêm rằng “ngày nay, một lựa chọn khả thi công bằng là chúng ta giữ nguyên vị trí hiện tại”.
Mặt khác, ông Yuri Ushakov - cố vấn chính sách đối ngoại của Tổng thống Nga Vladimir Putin - nói với tờ báo kinh tế Kommersant rằng cảnh sát và lực lượng vệ binh quốc gia Nga sẽ vẫn ở lại một số khu vực của Donetsk ngay cả khi khu vực này được chỉ định là vùng phi quân sự theo một kế hoạch hòa bình trong tương lai.
Ông Ushakov cảnh báo rằng việc đạt được thỏa hiệp có thể mất khá nhiều thời gian, lập luận rằng các đề xuất của Mỹ phản ánh yêu cầu của Nga đã bị "làm trầm trọng thêm" bởi những sửa đổi do Ukraine và các đối tác châu Âu đề xuất.
