Đặc biệt, về mặt quản lý nhà nước, hành động này sẽ góp phần ngăn chặn tình trạng buôn lậu và sự tiếp cận của giới trẻ, đồng thời tăng ngân sách cho nhà nước.
Giảm gánh nặng bệnh lý do hút thuốc khi cung cấp hợp pháp TLTHM
Từ nhiều năm qua, các sản phẩm TLTHM, như: thuốc lá điện tử (TLĐT) và thuốc lá làm nóng (TLLN) đã được 184/193 nước thành viên của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho phép cung cấp hợp pháp đến người hút thuốc sau nhiều vòng kiểm nghiệm khoa học nghiêm ngặt. Cụ thể, FDA của Mỹ, Viện đánh giá nguy cơ Liên bang Đức (BfR), Cơ quan Y tế Công cộng Anh (PHE)… đã thận trọng kiểm nghiệm và công bố những sở cứ cho thấy các sản phẩm TLLN, TLĐT có hàm lượng các chất gây hại thấp hơn nhiều so với thuốc lá điếu đốt cháy (khoảng 90-95%).
 |
Các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới đang hiện diện tại thị trường Việt Nam |
Trong khi đó, Bộ Y tế Nhật Bản đã cũng tiến hành 4 nghiên cứu quan trọng nhất để đo lường hàm lượng các chất gây hại có trong thuốc lá điếu thông thường và TLLN. Các nghiên cứu này lần lượt cho ra kết luận tích cực. Đầu tiên là hàm lượng các chất gây ra các bệnh liên quan đến hút thuốc lá như nitrosamine và carbon monoxide (CO) phát ra từ TLLN chỉ lần lượt bằng 1/5 và 1/100 so với thuốc lá điếu. Hai nghiên cứu tiếp theo của Bộ Y tế Nhật Bản xem xét đến khía cạnh phơi nhiễm hàm lượng các chất gây hại với những người hút thuốc thụ động. Theo đó, kết quả cho thấy mức phơi nhiễm với khí hơi (aerosol) từ TLLN trong một phòng kín ở điều kiện thông thường được đánh giá là thấp hơn 3 bậc so với thuốc lá điếu trong cùng điều kiện. Nghiên cứu cuối cùng của cơ quan này cho thấy việc sử dụng TLLN trong nhà dù vẫn có phơi nhiễm với khí hơi aerosol nhưng hàm lượng vật chất tồn tại vẫn ở mức cho phép, phù hợp với sức khỏe cộng đồng. Điều này khác biệt rất lớn so với thuốc lá điếu đốt cháy thông thường.
Đáng chú ý hơn, sau khi cho phép TLLN thương mại năm 2014, đến năm 2017 tỷ lệ nhập viện tại Nhật đều giảm đáng kể. Cụ thể, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) giảm từ 2,1% xuống dưới 1,8%, và bệnh tim mạch từ 3% xuống chỉ còn 2,3%. Trong cùng thời điểm này, doanh số thuốc lá điếu của nước này cũng sụt giảm đáng kể, tới 44%, nhờ cung cấp hợp pháp các sản phẩm TLLN.
Dữ liệu bảo hiểm quốc gia của Hàn Quốc cũng đưa ra kết luận rằng: “Việc chuyển sang sử dụng sản phẩm thuốc lá hoặc nicotine không đốt cháy (TLLN) ở những người hút thuốc lá điếu ban đầu đã giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch so với việc tiếp tục hút thuốc lá điếu”.
Xây hàng rào pháp lý bảo vệ giới trẻ bằng luật hóa TLTHM
Theo các chuyên gia, thuốc lá vẫn là ngành hàng kinh doanh hợp pháp có điều kiện theo Luật Đầu tư. Với những sản phẩm đã thuộc định nghĩa “thuốc lá” theo Luật Phòng chống tác hại thuốc lá (PCTHTL) như là TLLN, lệnh cấm sẽ đồng nghĩa với việc đi ngược lại hệ thống pháp luật hiện hành. Trong khi đó, hệ thống pháp lý Việt Nam đã đủ cơ sở để thực thi các biện pháp ngăn chặn giới trẻ tiếp cận TLTHM.
Cụ thể, ở Điều 9 Luật PCTHTL và Nghị định 176/2013/NĐ-CP cho phép xử phạt người sử dụng, mua, bán các sản phẩm thuốc lá khi chưa đủ 18 tuổi. Điều 24 của Luật này cũng quy định mức phạt đối với người mua chưa đủ tuổi là từ 100.000 - 300.000 đồng. Với người bán, mức phạt này là 4 triệu đồng, có thể bị đình chỉ hoạt động kinh doanh từ 1-3 tháng.
Mặt khác, quản lý TLTHM theo luật còn là "tấm khiên pháp lý" để răn đe tội phạm buôn lậu lợi dụng TLĐT làm công cụ tiêu thụ ma túy, chất cấm. Xét về góc độ quản lý nhà nước, việc sớm ban hành cơ chế quản lý TLTHM sẽ giúp cho Bộ Tài chính nhanh chóng hoàn thiện đề xuất áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với các sản phẩm TLTHM. Đây là nguồn thu lớn, đã và đang bị thất thoát trong nhiều năm qua mặc dù Chính phủ đã sớm chỉ đạo quản lý TLTHM từ năm 2017.
 |
Tội phạm buôn lậu dễ dàng lợi dụng “cơ chế mở” của một số loại thuốc lá điện tử để phối trộn ma túy, chất cấm... |
Theo các chuyên gia, lý do làm cho TLTHM bị chậm quản lý không đến từ rào cản pháp lý mà từ sự khác nhau về mặt quan điểm giữa các bộ ngành. Để giải quyết nút thắt này, các bên liên quan cần sớm thống nhất ý kiến khác biệt trên cơ sở hài hòa lợi ích của các chủ thể liên quan.
Đặc biệt, Việt Nam sắp tham gia vào Hội nghị các bên lần thứ 10 (COP10) của Công ước khung về Kiểm soát thuốc lá (FCTC) vào tháng 11 tới đây, trong đó tâm điểm của sự kiện sẽ thảo luận về quan điểm của các nước đối với TLTHM. Vì vậy, việc sớm đưa ra giải pháp kiểm soát TLTHM không chỉ giúp ngăn chặn nạn buôn lậu hoành hành, xây dựng môi trường kinh doanh lành mạnh, bảo đảm trật tự an toàn xã hội và sức khỏe của người dân, mà còn nâng cao vị thế của Việt Nam trước cộng đồng quốc tế về năng lực kiểm soát các sản phẩm thuốc lá.
